مقاله ذیل در مجله دنیای اسب به چاپ رسیده است.
آنا تومی دستگاه گوارشی اسب
تصمیم بر آن است که مجموعه مقالاتی به صورت سریالی در مورد تغذیه اسب به رشته تحریر درآید از این رو با وجود اینکه آناتومی دستگاه گوارش اسب ممکن است توسط خوانندگان در گذشته مورد مطالعه قرار گرفته باشد، مختصری از آن به شکل ساده و قابل فهم برای همگان در قسمت اول عنوان میشود. برای بررسی دستگاه گوارش اسب از بالا شروع میکنیم.
دهان و دندان
از آنجایی که هضم از دهان آغاز میشود، اهمیت خاصی دارد دندانها خوراک را برداشت میکنند و زمانی که اسب عمل چرا را انجام میدهد به عنوان یک عضو گیرنده عمل میکند، به آن معنی که دندانها علوفه را به دهان وارد میکنند . لب بالایی به عنوان یک عضو گیرنده اصلی میباشد که اسب شما غلات و خوراکهای ریز را با آن برداشت میکند.
دندانها همچنین غذا را خورد میکنند به طوری که اسب بتواند غذا را بلع (بزاقی) کند و بنابراین هضم میتواند در ادامه مسیر به راحتی صورت پذیرد، همچنین غدد بزاقی نقش مهمی در هضم دارند، غدد بزاق را تولید میکنند که نه تنها برای مرطوب کردن غذا و کمک به حرکت خوراک در مسیر هضم مورد استفاده قرار میگیرد بلکه همچنین هضم کربوهیدراتها را آغاز میکند.
مری
ساختار مری خیلی ساده است، محل عبور از دهان به معده است. مری دارای عضلات حلقوی به دور آن است و با قرار گرفتن در حال آرامش و انقباض خوراک را در راستای پایین به سمت معده حرکت میدهد این فرآیند تحت عنوان حرکت دودمی شناخته میشود.
معده
اینجا مکانی است که در حقیقت هضم آغاز میشود، اسید (به ویژه اسید هیدروکلریک) و آنزیمها شروع به شکستن تمام نوترینتهای مختلف در معده میکنند (کربوهیدراتها، چربیها، پروتئینها). معده در حدود ۹% دستگاه گوارش اسب را تشکیل میدهد که در مقایسه با اندازه بدن اسب معده کوچکی دارد. در مقایسه با معده شما، که ۱۷% کل مسیر دستگاه گوارش را تشکیل داده است. اندازه معده اسب اهمیت ویژهای دارد. این معده کوچک قسمتی از آناتومی مسیر گوارشی اسب است که باعث میشود است بسیار حساس باشد.
روده کوچک
بعد از معده به روده کوچک میرسیم جایی که اکثر جذب نوترینتها در آن قسمت اتفاق میافتد. ترشحات مختلف به لوله گوارش در ابتدای روده باریک وارد میشوند و به نوترینتها اجازه میدهند که به طور کاملتری از آنچه که در معده انجام شده، شکسته شوند.
پوشش داخلی روده کوچک با برآمدگیهایی به نام ویلی پوشیده شده است، ویلی شبیه دستهای از انگشتان کوچک چسبیده به هم هستند که به پوشش داخلی چسبیدهاند. هدف از وجود آنها افزایش سطح میباشد.
سکوم
سکوم قسمتی است که اسب شما را با خود شما بسیار متفاوت میسازد. به طور اساسی شما فاقد سکوم هستید در حالی که ۱۰% کل دستگاه گوارش اسب شما را سکوم تشکیل میدهد. سکوم در ابتدای روده بزرگ قرار دارد. سکوم یک کیسه گرد است، فقط یک طرف آن باز است. بنابراین تمام چیزی که از آن خارج میشوند از همان قسمتی است که به آن وارد میشوند. خوراک وارد سکوم میشود، با گذر زمان مخلوط شده و بهوسیله میکروبها هضم میشود. در ادامه به روده بزرگ باز میگردد. سکوم قسمتی است که هضم میکروبی در آن رخ میدهد و بسیار حائز اهمیت است از این رو در مقالات بعدی به هضم میکروبی و تخمیر اشاره ویژهای خواهد شد.
سکوم قسمتی از آناتومی دستگاه گوارش اسب است که بار دیگر این مسیر را بسیار حساس میکند. اگر جسمی در سکوم گیر کند، همه چیز به هم میخورد و شما با مشکل بزرگی روبرو میشوید که معمولا به آن کولیک میگویند.
در سکوم میکروبها باعث تخمیر و شکسته شدن فیبر میشوند تا اسب شما بتواند از علوفهاش استفاده کند. این فرآیند برای اسب نوترینتهای مهمی از قبیل اسیدهای چرب فرار و برخی اسیدهای آمینه را فراهم میکند که در غیر این صورت از دست میرفتند.
در طی تکامل، برخی از پستانداران در یک رابطه همبستگی با میکروبها تکامل پیدا کردند، میکروبها مواد خوراکی را میشکنند که در غیر اینصورت اسب نمیتوانست از آن استفاده کند، در عوض میکروبها یک مکان امن برای زندگی در داخل میزبان (در این مورد اسب شما) یافته اند. تا زمانی که پستانداران آنزیم لازم برای شکستن خوراک را ندارند عاشق میکروبها هستند و این رابطه به خوبی عمل میکند.
کولن
کولن بزرگ و کوچک مکانی است که اسب شما اکثر آبی که در مسیر هضم وجود دارد را در این قسمت جذب میکند. همچنین جایی است که مواد زائد برای عملکرد بدن جهت آماده سازی برای فارغ شدن از بدن در آنجا ترشح میشوند.
تخمیر میکروبی در طول کولن ادامه مییابد. کولن در حدود ۴۵% مسیر گوارش اسب را تشکیل میدهد که در مقایسه با انسان این نسبت ۱۴% میباشد. از آنجایی که کولن بسیار وسیع است، مکانی دیگر میباشد که در آناتومی دستگاه گوارش اسب را حساس میکند، تعداد زیادی پیچش و روی هم برگشتگی ممکن است که به وجود آید که به راحتی باعث دلپیچه و دل درد می شود که علت انواع مختلف کولیک است.
رکتوم و آنوس
این آخرین قسمت آناتومی دستگاه گوارش اسب است. رکتوم آخرین قسمت کولن است که در ناحیه لگن قرار دارد و آنوس به انتهای مسیر باز میشود. در مقالات آینده به اثر خوراکهای مختلف روی دستگاه گوارش و اثر نهایی آن روی اسب پرداخته خواهد شد همچنین به اهمیت تغذیه در عملکرد، سلامتی و تولید مثل اسب پرداخته میشود.
محمد الهی