خَرگوش پستانداری است علفخوار، از تیره خرگوشان (Leporidae) و دارای اندامی شبیه به گربه و گوش‌های دراز و لب‌های شکافدار. دست‌های خرگوش از پاهایش کوتاهتر است. و بسیار تند حرکت می‌کند، و دارای انواع مختلف است. در حدود ۶ تا ۸ بچه به دنیا می‌آورد.
در هنگام زمستان به دلیل داشتن پوست سفید پیدا کردن او در برف دشوار است. تغییر رنگ پوست این حیوان مربوط به (ویژگی های حیات) است. و یعنی در زمستان سفید شدن پوست این جانور را می توان سازش با محیط ویژگی های حیات دانست. خرگوش قطبی سوراخ‌هایی به عمق ۲ متر در برف حفر می‌کند که این مکان جای مناسبی برای مخفی کردن کودکان به هنگام خطر است.
خاستگاه اصلی این جانور اسپانیا و آفریقای شمالی است اما به بعضی از کشورهای دیگر هم مهاجرت کرده‌است. این خرگوش گیاهان بومی را می‌خورد و باعث می‌شود که سایر جانوران گرسنه بمانند. این جانور همچنین محصولات کشاورزی را منهدم می‌کند و برای خود سوراخ‌های زیرزمینی حفر می‌کند.
یکی از گونه‌های خرگوش، خرگوش آنقوره است. با توجه به میانگین ۵ تا ۶ بچه در هر زایمان، می‌توانند ۵۰ الی ۶۰ بچه در سال تولید کنند. این نوع خرگوش می‌تواند از سه ماهگی باردار شود.
خرگوش‌ها بیش از ۴۴ گونه‌اند (اهلی و صحرایی). رنگ آنها خاکستری و قهوه‌ای است. خرگوش‌های دست آموز رنگ‌های گوناگونی دارند. طول آنها تا ۶۰ سانتیمتر و وزن آنها تا ۵ کیلوگرم هم می‌رسد. طول عمر آنها تا ۶ سال و دشمنان آنها روباه، مار، عقاب، و انسان هستند. آنها از نوع پستان‌داران هستند. سرعت خرگوش به ۴۰ کیلومتر در ساعت هم می‌رسد. خرگوش ماده قادر است که ۵ تا ۸ بچه به دنیا بیاورد.
محل زندگی
خرگوش‌ها می‌توانند در چمنزار، علفزار، جنگل‌های کم درخت، جنگل‌های انبوه، تالاب و حتی بیابان زندگی کنند. این جانور به صورت دسته جمعی زندگی می‌کند. شناخته شده ترین گونه آنها یعنی خرگوش اروپایی در سوراخ‌هایی درون زمین زندگی می‌کند.
بیش از نیمی از خرگوش‌های جهان در آمریکای شمالی زندگی می‌کنند. همچنین جنوب غربی اروپا، آسیای جنوب شرقی، سوماترا، برخی جزیره‌های ژاپن و بخش‌هایی از آفریقا و آمریکای جنوبی هم زیستگاه این جانورند. به صورت طبیعی نباید در بیشتر بخش‌های اوراسیا خرگوش پیدا کرد با این حال هم اکنون شماری از گونه‌های خرگوش صحرایی در این منطقه یافت می‌شود. بیشتر خرگوش‌ها در اثر مبادله بزرگ میان آمریکا وارد آمریکای جنوبی شدند. بیشتر این قاره تنها یک گونه از این جانور، خرگوش برزیلی، را دربر دارد؛ درحالی که بیشتر مخروط جنوبی آمریکا بدون خرگوش است.
خرگوش‌های اروپایی به بسیاری از نقاط جهان برده شده‌اند.
زیست‌شناسی
فرگشت
حفره بینی خرگوش توسط استخوان نرمی به نای پیوند خورده‌است که تنها هنگام بلعیدن کنار می‌رود برای همین خرگوش‌ها همواره ناچارند تا از راه بینی نفس بکشند. خرگوش‌ها دو سری دندان پیشین دارند که یکی پشت دیگری جای دارد. به کمک این دندان‌ها است که می‌توان خرگوش‌ها را از دسته جوندگان، که بیشتر با آنها اشتباه گرفته می‌شوند، جدا کرد. کارل لینه ریشه خرگوش‌ها و جوندگان (مانند موش صحرایی، موش، سنجاب، همستر، سگ آبی و …) را در گروه گلیرس رده بندی کرده بود. بعدها تصمیم بر آن شد که این دو دسته جانوری را از گروه جدا کنند آنها علت این همانندی‌ها را تنها در فرایند تکامل جانوران دیده بودند. هرچند، امروزه با مطالعه بر روی DNA و شناسایی اجداد آنان به این نتیجه رسیده‌اند که دوباره خرگوش‌ها و جوندگان را به گروه گلیرس مربوط بدانند.
ریخت‌شناسی
گوش‌های بلند خرگوش‌ها که گاهی بلندتر از ۱۰ سانتیمتر (۴ اینچ) هم می‌شوند، احتمالا برای شناسایی درندگان سازگار گشته‌اند. دو پای پشتی آنها بسیار نیرومند است و چهار انگشت دارد اما پنجه‌های پیشین آنها دارای پنج انگشت است. خرگوش در هنگام استراحت، جانوری کف‌رو است درحالی که هنگام دویدن بر روی پنجه به این سو و آن سو می‌رود. برای همین بیشتر، خرگوش‌ها را جانورانی پنجه‌رو می‌دانند. اندازه بدن خرگوش می‌تواند از ۲۰ سانتیمتر (۸ اینچ) و ۰٫۴ کیلوگرم تا ۵۰ سانتیمتر (۲۰ اینچ) و بیش از ۲ کیلوگرم برسد. خز بدن آنها هم معمولا نرم و بلند است و سایه‌های قهوه‌ای، خاکستری و زرد-قهوه‌ای دارد.
بوم‌شناسی
بیشتر گوارش خرگوش‌ها در روده بزرگ و سکوم انجام می‌شود. سکوم در این جانور نزدیک به ۱۰ سانتیمتر بزرگتر از معده است و همراه با رودهٔ بزرگ نزدیک به ۴۰ درصد فرایند گوارش را بر دوش می‌کشد. ساختار ماهیچه‌ای ویژه اندام سکوم در این جانور اجازه می‌دهد تا روده بتواند رشته‌های گیاهی را از مواد گوارش شدنی جدا کند و رشته‌ها را به صورت مدفوع از بدن بیرون کند درحالی که مواد مغذی تر از راه غشاء مخاطی به صورت کورروده‌پروری جذب می‌شود. نام دیگر کورروده‌پروری «مدفوع شبانه» است. این مواد دارای ویتامین، پروتئین و مواد معدنی فراوانی است که برای سلامتی بدن خرگوش نیاز است. خرگوش این مواد را می‌خورد تا بتواند نیازهای خوراکی بدنش را فراهم کند (فرایندی مانند نشخوار کردن با اندکی تفاوت) پوشش مخاطی اجازه می‌دهد تا مواد مغذی از راه بخش اسیدی معده بگذرد و برای گوارش به روده برسد. خرگوش‌ها با این فرایند می‌توانند مواد مغذی بیشتری را از خوراکشان بیرون بکشند.
خرگوش جانوری است که همواره شکارچیان در کمین آن اند، برای همین همواره ناچار است از نسبت به پیرامونش هشیار باشد. برای نمونه در بخش مدیترانه‌ای اروپا، روباه‌های قرمز، گورکن و یکی از وشق ایبری از شکارچیان همیشگی خرگوش اند. خرگوش درصورت روبرویی با یک احتمال خطر، سرجایش خشکش می‌زند، پیرامونش را نگاه می‌کند و به دیگر خرگوش‌ها هشدار می‌دهد. در هنگام هشدار انگشت شست قوی ترش را بر روی زمین می‌گذارد. خرگوش‌ها میدان دید بسیار گسترده‌ای دارند. آنها برای گریختن از چنگال شکارچی به صورت زیگ زاگ می‌پرند و درصورت گرفتاری با پاهای پشتی خود محکم بر بدن شکارچی می‌کوبند. همچنین از دندان‌های نیرومندشان کمک می‌گیرند و با گاز گرفتن تلاش می‌کنند تا از کشمکش بگریزند.
خواب
میانگین زمان خواب برای یک خرگوش در قفس ۸٫۴ ساعت است.
تولید مثل
نرخ تولید مثل خرگوش‌ها بسیار بالا است. فصل جفت‌گیری بیشتر خرگوش‌ها ۹ ماه است. فصل جفت‌گیری برای خرگوش‌های استرالیا و زلاندنو از روزهای پایانی ژوئیه آغاز می‌شود و تا پایان ژانویه ادامه دارد در حالی که برای دیگر خرگوش‌ها، در بازه فوریه تا اکتبر است. دوران بارداری معمولی هم برای آنها سی روز است و می‌توان انتظار داشت در هر بارداری، چهار تا دوازده بچه به دنیا آید. یک بچه خرگوش، چهار تا پنج هفته شیر می‌خورد، این بدین معنی است که یک در یک فصل، یک خرگوش ماده می‌تواند ۸۰۰ بچه، نوه و نتیجه (فرزند نوه) تولید کند. یک خرگوش ماده، از شش ماهگی و یک خرگوش نر، از هفت ماهگی، آماده جفت‌گیری است. فرایند جابجایی اسپرم، نزدیک به ۳۰ تا ۴۰ ثانیه بیشتر طول نمی‌کشد. رفتارهایی مانند لیسیدن، بو کردن (خرخر کردن) و دویدن به دنبال خرگوش ماده، از جمله کارهای میانه جفت‌گیری است. همچنین پاشیدن ادرار (برای کشیدن قلمرو) از دیگر رفتارهای جنسی این جانور است. گاهی برخی خرگوش‌های ماده در دوره بارداری ممکن است کمی از موهای بدنشان را از دست بدهند.
تخمک‌گذاری، ده ساعت پس از جفت‌گیری آغاز می‌شود. خرگوش ماده پس از جفت‌گیری، لانه اش را می‌سازد و با خزهای زیر گردن، شکم و پهلویش مرز لانه اش را مشخص می‌کند. خرگوش ماده با این کار خزهای روی پستانش را کم می‌کند تا آسان تر بتواند به نوزادان در راهش، شیر بدهد. نوزاد خرگوش هنگامی که به دنیا می‌آید، کور است بدنش خز ندارد و کاملا ناتوان است. دستگاه ایمنی بدن نوزادان بسیار کم توان است و نمی‌تواند پادتن تولید کند برای همین پادتن از طریق جفت به بدن نوزاد می‌رسد.
طبیعت شیر خرگوش به گونه‌ای است که نوزادان تنها یک یا دو بار در روز آن هم برای چند دقیقه به شیر مادر نیاز پیدا می‌کنند. بدن برهنه نوزادان پس از چند روز از یک موی نازک و نرم پوشیده می‌شود، پس ده تا یازده روز، چشمشان باز می‌شود و پس از ۱۴ روز، می‌توانند به تنهایی غذا بخورند. در سن ۵ تا ۶ هفتگی، پوشش نرم دوران نوزادی خود را از دست می‌دهند و خزهای پیش از بزرگسالی روی بدنشان می‌روید. در سن ۶ تا ۸ ماهگی خرگوش‌ها کاملا بزرگسال اند و خزهای دوران پیش از بزرگسالیشان با خزهای دوران بزرگسالی جایگزین شده‌است. از این پس، خرگوش‌ها دو بار در سال موهای کهنهٔ بدنشان را از دست می‌دهند و موی تازه پیدا می‌کنند.
یک خرگوش می‌تواند ۹ تا ۱۲ سال زندگی کند.پیرترین خرگوش جهان، ۱۸ سال زندگی کرده‌است.
عادت‌های غذایی
خرگوش جانوری گیاه‌خوار است که برای پیدا کردن غذا به میان چمن، علف‌های هرز، و چوب‌های برگدار می‌رود. بخش گسترده‌ای از خوراک خرگوش را سلولز می‌سازد که ماده‌ای با گوارش دشوار است. خرگوش‌ها برای حل این مشکل دارای دو گونه مدفوع اند، یکی تکه‌های سخت و دیگری گلوله‌های نرم سیاه و روانرو که بی درنگ توسط خرگوش خورده می‌شوند. خرگوش‌ها مدفوع خود را می‌مکند (برخلاف گاو و بسیاری علفخواران که می‌جوند و نشخوار می‌کنند) تا مواد مغذی بیشتری از آن بیرون بکشند و بیشتر آن را گوارش کنند.
خرگوش نمی‌تواند استفراغ کند.
تفاوت نسبت به خرگوش صحرایی
مهم ترین تفاوت خرگوش معمولی و خرگوش صحرایی در نوزاد این جانوران است. نوزاد خرگوش هنگام تولد بدنی بی مو دارد و کور است در حالی که نوزاد خرگوش صحرایی بدنی پوشیده از مو دارد و می‌توانند ببینند. همه خرگوش‌ها به جز گونه دم‌پنبه‌ای در لانه‌هایی که در زمین کنده‌اند، زیر زمین زندگی می‌کنند اما خرگوش صحرایی لانه‌ای ساده و معمولی دارد. خرگوش‌های صحرایی اندامی بزرگتر، گوش‌هایی بلندتر و پاهای پشتی کشیده تر و نیرومندتر از خرگوش دارند. همچنین بر روی خز بدن آنها لکه‌ها و رگه‌های سیاه رنگ دیده می‌شود. خرگوش‌های صحرایی هرگز اهلی نمی‌شوند. خرگوش اروپایی هم به عنوان حیوان خانگی و هم به عنوان گوشت خرگوش کاربرد دارد.
نگهداری به عنوان حیوان خانگی
خرگوش لهستانی
خرگوش‌های اهلی را می‌توان به عنوان حیوان خانگی در حیاط خانه و یا درون خانه در قفس نگهداری کرد و اجازه داد که در فضای درونی گردش کنند. خرگوش‌هایی را که درون فضای خانه نگاه می‌دارند با نام خرگوش خانگی می‌شناسند. البته این خرگوش‌ها جای مناسبی (اتاق پذیرایی خانه) برای دویدن و ورزش دارند و هم یک قفس ویژه خود. می‌توان به خرگوش‌ها آموزش داد که در جعبه خود باشند و یاد بگیرند که هنگامی که نامشان را صدا می‌کنیم به سوی ما بیایند. خرگوش‌هایی هم هستند که در طول روز در بیرون خانه و فضای بازند و در هنگام شب به خانه باز می‌گردند.
خرگوش‌ها برای بازی گوشی به ابزارهایی مانند توپ، تونل، پوسته (چادر) و دیگر اسباب بازی‌ها نیازمندند. معمولا برای خرگوش‌های خانگی فضایی افزون بر آنچه دارند هم در نظر گرفته می‌شود برای نمونه آنها را به بیرون می‌برند تا در چمن بازی کنند و در فضای امنی بدوند.
خرگوش خانگی به صورت نامحدود می‌تواند لوئیچه چمنی و دیگر علف‌های خشک را بخورد همچنین باید اندکی از خوراک‌های ترکیبی صنعتی خرگوش که از پیش فراوری شده‌است هم به آن داد. حتما باید به اندازه کافی برای آن سبزیجات تازه فراهم کرد و دسترسی نامحدود به آب تازه و پاک داد. خرگوش حیوانی اجتماعی است. خرگوش خانگی می‌تواند با بسیاری از موجودات زنده پیرامونش مانند سگ، گربه، دیگر خرگوش‌ها، پرندگان، چینچیلا، خوکچه هندی و حتی انسان دوست شود. البته در چنین وضعیتی باید بیشتر از آنها نگهداری کرد چون ممکن است این جانوران به خرگوش حمله کنند. خرگوش حیوانی خجالتی است و به آسانی وحشت زده می‌شود. استخوان‌های آنها بویژه در پشت، بسیار شکننده‌است برای همین هنگام بغل کردن آنها باید شکم و پشتشان را هم گرفت تا آسیب نبینند.
پرخاشگری در خرگوش‌ها
خرگوش‌ها ممکن است خرخر کنند، ناگهانی بپرند و حتی گاز بگیرند. البته معمولا آنقدر محکم گاز نمی‌گیرند که پوست کنده شود. خرگوش‌ها هنگامی که بترسند پرخاشگر می‌شوند. می‌توان این رفتارهای خرگوش را با ابزارهای مناسب بهبود داد.
به عنوان خوراک و پوشاک
گوشت خرگوش که به صورت صنعتی به فروش می‌رسد.
دباغی پوست خام خرگوش، این پوست به دلیل نرمی اش با ارزش است.
گوشت خرگوش اروپایی، خرگوش صحرایی اروپایی و خرگوش صحرایی در اروپا، آمریکای جنوبی و شمالی و بخش‌هایی از خاورمیانه به عنوان خوراک خریداری می‌شود.
در بریتانیا هم گوشت خرگوش در قصابی‌ها و فروشگاه‌های کوچک و بزرگ به صورت گوشت یخی خریداری می‌شود. همچنین گوشت تازه آن هم در دسترس است. برای نمونه در فروشگاه‌های مزرعه‌ها و بازارهای بارو در لندن خرگوش‌های کشته شده را به صورت سنتی آویزان کرده‌اند و به فروش می‌رسانند. تا پیش از شناخت بیماری استحاله میگزومی، گوشت خرگوش در سیدنی، استرالیا بسیار پُرهواخواه بود اما پس از آن مردم کمتر به سراغ گوشت خرگوش رفتند. گوشت خرگوش در آشپزی مراکشی بسیار کاربرد دارد بویژه در خوراکی به نام تجین که آن را «با بادام بو داده چند دقیقه پیش از آوردن بر سر میز می‌آرایند». گوشت این جانور در آسیا-اقیانوسیه چندان شناخته شده نیست.
چندین بیماری مرتبط با مصرف گوشت خرگوش شناخته شده‌است که از آن جمله می‌توان به تولارمی یا تب خرگوش اشاره کرد. بیماری دیگر گرسنگی خرگوش نام دارد. به دلیل کمبود اسیدهای چرب ضروری در گوشت خرگوش چنین نامی برای این بیماری انتخاب شده‌است. خرگوش خوراک معمول مارهای بزرگ پایتون مانند پایتون برمه‌است.
گاهی خز خرگوش برای پوشاک (مانند کلاه) و ساخت برخی ابزارها بکار گرفته می‌شود. خرگوش آنگورا دارای موهای بلند و نازکی است و می‌توان مانند پشم گوسفند از آن بهره‌برداری کرد به همین دلیل برخی به پرورش و تولید مثل این گونه خرگوش می‌پردازند. خرگوش‌ها کودهای بسیار پرباری را در زمین فراهم می‌کنند همچنین ادرار این جانور چون سرشار از نیتروژن است برای درخت‌های لیمو بسیار مفید است. شیر خرگوش هم چون سرشار از پروتئین است می‌تواند کاربرد پزشکی و خوراکی داشته باشد.
