تحقیق و توسعه, سلامت دام و طیور

۱۴۰۳/۰۹/۲۹

آب آشامیدنی به عنوان یک عامل خطر بالقوه برای سلامت طیور

چکیده

در صنعت طیور استفاده از آب با کیفیت فیزیکی، شیمیایی و میکروبیولوژیکی مناسب از اهمیت اساسی برخوردار است. از آنجایی که بسیاری از پرندگان به یک منبع آب دسترسی دارند، مشکلات کیفی بر تعداد زیادی از حیوانات تأثیر می گذارد. آب آشامیدنی نقش مهمی در انتقال برخی از بیماری های باکتریایی، ویروسی و تک یاخته ای دارد که از شایع ترین بیماری های طیور هستند. عوامل مهم برای پیشگیری از بیماری های منتقله از آب در تولید جوجه های گوشتی، حفاظت از منابع تامین، ضدعفونی آب و کنترل کیفی ویژگی های میکروبیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی می باشد. آب یک ماده مغذی ضروری برای پرندگان است و بنابراین حفظ کیفیت برای عملکرد خوب گله ضروری است. کشاورز ممکن است با کنترل کیفیت آب از بسیاری از بیماری ها در گله های پرندگان جلوگیری کند و قطعاً منجر به کاهش هزینه ها و افزایش سود خواهد شد که دو هدف اساسی تولید دام در عصر حاضر است.

کلمات کلیدی

بیماری های طیور، ویروس ، پرورش مرغ گوشتی ، میکروبیولوژی آب.

مقدمه

آب فراوان ترین و پراکنده ترین ترکیب شیمیایی در جهان است. در حالت طبیعی، آب یکی از خالص ترین ترکیبات شناخته شده است. با این وجود، در حال حاضر یافتن منبع آب شیرینی که توسط انسان تغییر نکرده باشد، دشوار است. این واقعیت مربوط به ویژگی های کشورهای در حال توسعه است، مانند برزیل، که در آن فاضلاب های کشاورزی و مناطق شهری، که ممکن است حاوی سطوح بالایی از میکروارگانیسم های بیماری زا باشند، در خاک یا در محیط های آبی دفع می شوند. پسماندها سپس توسط باران به آب های سطحی و زیرزمینی منتقل می شوند.

استفاده از آب مصرفی با کیفیت‌های فیزیکی، شیمیایی و میکروبیولوژیکی بالا در پرورش دام و طیور از اهمیت اساسی برخوردار است، زیرا بسیاری از حیوانات به منبع آبی مشابهی دسترسی دارند و مشکل در کیفیت آب بر تعداد زیادی از حیوانات تأثیر می‌گذارد. این امر به ویژه در تولید طیور مرتبط است، جایی که از یک منبع آب واحد هزاران حیوان استفاده می کنند. بنابراین اقدامات کنترلی باید در اولویت قرار گیرد تا از بروز بیماری‌هایی که از طریق آب سرایت می‌کنند و یقیناً خسارات اقتصادی زیادی در پی خواهد داشت، جلوگیری شود.

اگرچه آب شرایط ایده‌آلی برای تکثیر میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا فراهم نمی‌کند، اما عموماً برای انتقال از طریق آب مدت زمان کافی زنده می‌مانند. بنابراین، آب یک مسیر عالی انتقال عوامل بیماری زای انسانی و حیوانی است، به ویژه آنهایی که انتقال مدفوع-دهانی رخ می دهد، زیرا آلودگی منابع آب همچنان در نتیجه فعالیت های شهری و روستایی به تدریج در حال افزایش است. اقدامات پیشگیرانه و همچنین راه حل مشکلات موجود باید هدف هر فرد باشد.

سناریو در مناطق روستایی که بسیاری از عوامل خطر ابتلا به بیماری های منتقله از طریق آب را افزایش می دهند، چندان متفاوت نیست. نمونه هایی از این عوامل عبارتند از دفع ناکافی بقایای آلی و معدنی حاصل از تولیدات کشاورزی و دامداری، عدم نگرانی در مورد کنترل کیفی آب آشامیدنی حیوانات و در نهایت اعتقاد عمومی به اینکه هر منبع آبی در روستا کیفیت خوبی دارد و می تواند به عنوان آب آشامیدنی هم برای انسان و هم برای حیوانات مورد استفاده قرار گیرد، فرقی نمی کند که تصفیه آب کافی باشد یا خیر. استفاده از آب آشامیدنی در پرورش حیوانات یک رویکرد پیشگیرانه است که از کشاورزان، عمدتاً از مرغداران انتظار می رود. روش های فشرده پرورش طیور آگاهی پیشگیرانه تری نسبت به بیماری ها دارد. انتشار بیماری از طریق آب علاوه بر خطرات حمل پاتوژن های بیماری زای مشترک بین انسان و دام به گله می تواند منجر به خسارات زیادی برای تولید کننده شود. بیماری هایی که از طریق آب آشامیدنی که آلوده به مدفوع و ترشحات پرندگان بیمار است، یا استفاده از آبی که قبلاً توسط ارگانیسم های بیماری زا که از دیگر گونه های جانوری و انسان منشاء می گیرند، آلوده شده باشد، به گله پرندگان منتقل می شود، مانند سالمونلا و اشرشیاکلی. بیماری های ناشی از باکتری ها، ویروس ها و تک یاخته ها از شایع ترین بیماری ها در صنعت طیور هستند که آب آشامیدنی در آنها نقش مهمی ایفا می کند (گاما، ۱۹۹۵)[۱].

بیماری های طیور که از طریق آب منتقل می شوند:

بیماری های باکتریایی

بیماری مزمن تنفسی (CRD)[۲]

عامل اتیولوژیک :مایکوپلاسما گالی سپتیکوم[۳]

این بیماری ممکن است با وجود اشریشیا کلی[۴] پیچیده شود.

علائم بالینی اصلی شامل دیسترس تنفسی، کاهش وزن، دردهای تنفسی، کاهش تولید تخم، یکنواختی ضعیف گله می شود.

کولی باسیلوز[۵]:

عامل اتیولوژیک: اشریشیا کلی.

علائم اصلی: تشدید علائم تنفسی، که با سپتی سمی[۶] پیچیده می شود، پس از موقعیت های استرس زا رخ می دهد.پاتوژن ممکن است به دلیل آب آلوده به مدفوع وجود داشته باشد.

وبا پرندگان[۷]

عامل ایجاد کننده: پاستورلا مولتوسیدا[۸].

علائم اصلی شامل کاهش اشتها، دمر بودن، کاهش تولید تخم مرغ، تاج های سیانوتیک[۹]، مرگ و میر بالا و علائم تنفسی می شود.

پاتوژن ممکن است در نتیجه آب آلوده به مدفوع وجود داشته باشد.

**تیفوس مرغی*[۱۰]***

عامل اتیولوژیک: سالمونلا گالیناروم[۱۱]

علائم اصلی: دمر بودن ، اسهال سبز، مرگ و میر و کاهش تولید.

این عامل ممکن است در اثر آب آلوده به مدفوع وجود داشته باشد.

بیماری های ناشی از ویروس

بیماری نیوکاسل[۱۲]

عامل اتیولوژیک: پارامیکسوویروس[۱۳].

علائم اصلی: علائم تنفسی، عصبی یا گوارشی، کاهش تولید تخم مرغ، مرگ و میر بالا.

عامل ایجاد کننده ممکن است به دلیل آلودگی توسط مدفوع و ترشحات دستگاه تنفسی پرندگان آلوده در آب وجود داشته باشد.

برونشیت عفونی[۱۴]

عامل اتیولوژیک: کرونا.

علائم اصلی: اختلال تنفسی، کاهش تولید تخم.

عامل اتیولوژیک ممکن است آب را با آلودگی مدفوع یا ترشحات از دستگاه تنفسی پرندگان آلوده، آلوده کند.

بیماری مارک

عامل اتیولوژیک: ویروس هرپس[۱۵].

علائم اصلی: کاهش وزن، فلج و مرگ و میر.

عامل ایجاد کننده ممکن است در آب به دلیل لایه برداری اپیتلیال پرندگان آلوده وجود داشته باشد.

آنسفالومیلیت پرندگان[۱۶]

عامل اتیولوژیک: پیکورناویروس[۱۷].

علائم اصلی شامل آتاکسی، لرزش سر، گردن و اندام ها می شود. این عامل ممکن است به دلیل آلودگی مدفوع در آب وجود داشته باشد.

**بیماری گامبورو*[۱۸]***

عامل اتیولوژیک: برناویروس[۱۹]

علائم اصلی شامل رنگ پریدگی، دمر شدن و مقاومت کم می شود. عامل اتیولوژیک ممکن است به دلیل آلودگی مدفوع در آب وجود داشته باشد.

بیماری های تک یاخته ای **هیستومونیازیس*[۲۰]***

عامل اتیولوژیک: هیستوموناس ملئاگرادیس[۲۱].

علائم اصلی: دمر شدن ، پرهای ژولیده و اسهال مایل به زرد. عامل ایجاد کننده ممکن است در اثر آلودگی مدفوعی در آب وجود داشته باشد.

**کوکسیدیوز*[۲۲]***

عامل اتیولوژیک: زیرگونه های ایمریا[۲۳]

علائم اصلی: مدفوع تیره همراه با خون، بال آویزان ، پرهای ژولیده، از بین رفتن رنگدانه در ساق و تاج، و تولید گله کمتر از حد انتظار است. .

عامل ایجاد کننده ممکن است در اثر آلودگی مدفوعی در آب وجود داشته باشد.

مدیریت حفاظت از عوامل زیستی بیماریزا در مرغداری

منابع آبی که ممکن است در مناطق روستایی استفاده شود

در مناطق روستایی می‌توان از منابع مختلف آب برای مصرف حیوانات استفاده کرد، مانند چشمه‌ها، چاه‌های کم عمق، چاه‌های عمیق و آرتزین، دریاچه‌ها و نهرها. از دیدگاه میکروبیولوژیک، منابع آب های سطحی بیشتر از آب های زیرزمینی در معرض آلودگی قرار دارند، هر چند که آب های سطحی نیز مستعد ابتلا به این نوع آلودگی هستند. رایج ترین آب های زیرزمینی مورد استفاده در مناطق روستایی عبارتند از:

چشمه ها: مکان هایی که آب از طریق زمین یا سنگ بالا می آید و به طور طبیعی به سطح زمین می ریزد.

چاه های کم عمق: حفره عمودی که به صورت دستی در زمین حفر شده و برای برداشت آب استفاده می شود. قطر آن از ۱ تا ۵ متر و عمق آن از ۳ تا ۱۲ متر متغیر است.

چاه های عمیق: چاه در یک آبخوان نامحدود، حفر شده با ماشین آلات و به طور کلی لوله ای.

چاه‌های آرتزی[۱]: سفره‌های زیرزمینی محدودی که گاهی دارای آب با فشار کافی برای رساندن آن به سطح خاک هستند. آنها به دلیل لایه هایی از مواد غیرقابل نفوذ در زیر و بالای آنها و به دلیل عمق بیشتری که نسبت به سایر منابع آبی که قبلاً ذکر شد دارند، بیشتر محافظت می شوند.

عموماً در مناطق روستایی اعتقاد بر این است که آب حاصل از منابع آب زیرزمینی که به وسیله چاه ها و چشمه ها ایجاد می شود، کیفیت خوبی دارد. آب در اکثر مواقع نسبت به آب تصفیه شده ای که در مناطق شهری عرضه می شود کیفیت بهتری دارد. اگرچه گاهی اوقات ممکن است چنین باشد، اما واقعیت فعلی آلودگی محیط زیست این است که کیفیت میکروبیولوژیکی آب مصرفی رو به افزایش است. در نواحی روستایی، به دلیل دفع ناکافی فضولات حیوانات و لاشه مرده، کیفیت منابع آب مصرفی به طور کلی به خطر می افتد همچنین به دلیل اینکه مخازن فاضلاب انسانی و همچنین انبارهای خوک و گاو و سایر تاسیساتی که آلودگی مدفوعی ایجاد می کنند نیز نسبت به منبع آب در جای نامناسبی قرار می گیرد. منابع آب مورد استفاده در تولید شیر در مناطق روستایی توسط آمارال و همکاران(۱۹۹۵)، مورد ارزیابی قرار گرفت. که نشان داد ۹۰ درصد نمونه‌های آب چاه‌ها و ۱۰۰ درصد نمونه‌های حاصل از چشمه‌ها دارای باکتری‌هایی هستند که نشان‌دهنده آلودگی مدفوع هستند.

میکروارگانیسم‌های نشان‌دهنده آلودگی مدفوع در سه نوع مختلف نمونه آب (نهر، زهکش و چاه آرتزین) وجود داشتند که آلودگی منابع تامین آب‌های زیرزمینی و سطحی را نشان می‌دهند (Amaral et al., 1994). این مطالعه همچنین گزارش داد که میزان آلودگی منابع ذکر شده در بالا، در فصل بارندگی بیشتر بود. بنابراین در دوره‌های افزایش بارندگی، خطر آلودگی منابع آبی تصفیه‌نشده افزایش می‌یابد که باید مورد توجه کشاورزان قرار گیرد و بر لزوم تصفیه و کنترل کیفیت آب در روستا را تاکید می‌کند. استفاده از آب بدون کنترل کیفیت میکروبیولوژیکی در تولید دام این خطر را ایجاد می کند که حیوانات در هر زمان تحت تأثیر بیماری های منتقله از آب قرار گیرند که عموماً عواقب فاجعه باری دارد، به ویژه در پرورش پرندگان، که در آن بسیاری از حیوانات از یک منبع آب استفاده می کنند. قابل ذکر است که آبی که به حیوانات داده می شود عموماً برای مصرف انسان نیز استفاده می شود. این نشان دهنده خطر بزرگی برای بیماری های منتقله از آب در جمعیتی است که آب مصرف می کنند، مانند سالمونلوز، کولی باسیلوز و بیماری های انگلی. بنابراین، آب قابل مصرف در مناطق روستایی باید تصفیه و به طور دوره ای برای کیفیت میکروبیولوژیکی آن تجزیه و تحلیل شود. توصیه می شود که حداقل یک تجزیه و تحلیل در هر دو فصل باران و خشکسالی انجام شود.

حفاظت از منابع آب در روستاها

اقدامات پیشنهادی[۲] (Brasil, 1988) زیر باید برای حفاظت از منابع آب در مناطق روستایی انجام شود.

چشمه ها

سرویس های بهداشتی باید در پایین دست منبع و به صورت افقی در فاصله حداقل ۳۰ متری از سایر تاسیسات بهداشتی قرار گیرند.
نباید آب باران یا فاضلاب در نزدیکی چشمه وجود داشته باشد، مانند انبارهای خوک و گاو، سپتیک تانک یا توالت. ۳. ریشه کن کردن پوشش گیاهی منطقه سیلابی چشمه، و بازسازی جنگل برای جلوگیری از فرسایش.
از دفع بقایای جامد در هر نقطه از منطقه حفاظت شده چشمه جلوگیری کنید.
جوی هایی برای انحراف آب باران و جلوگیری از دسترسی حیوانات به محوطه چشمه با حصار در فاصله ۸ تا ۱۰ متری چشمه ساخته شود.
ساخت لوله جمع کننده برای چشمه.

چاه های کم عمق

محلی سازی در بالادست از کانون های آلودگی احتمالی، حداقل ۱۵ متر از مخازن فاضلاب خشک یا جذب کننده و ۳۰ متر دور از انبارهای خوک و گاو.
دهانه چاه باید بالاتر از سطح زمین (۴۰ سانتی متر) باشد و در اطراف آن پیاده رو (۱ متر) و جوی هایی برای انحراف آب باران وجود داشته باشد. از طرف دیگر، ممکن است از مواد غیرقابل نفوذ برای ساختن یک تپه گرد در اطراف چاه استفاده شود تا آب به سمت بیرون هدایت شود.
دیوارها باید حداقل ۳ متر از سطح، غیر قابل نفوذ ساخته شوند تا از نفوذ آب از سطح از طریق دیوارهای جانبی جلوگیری شود. دیوار داخلی نیز می تواند توسط لوله بتنی غیر قابل نفوذ شود.

۴.چاه باید دارای روکش مهر و موم شده باشد تا از ورود اجسام، گرد و غبار و سایر آلاینده های احتمالی و سقوط حیوانات و افراد به داخل آن جلوگیری شود.

باید وسیله دستی یا موتوری کافی برای پمپاژ آب داشته باشد.
در صورتی که چاه نزدیک به حاشیه رودخانه احداث شود، نباید در دشت سیلابی قرار گیرد تا از سیلابی شدن آن جلوگیری شود.

چاه های آرتزین و چاه های عمیق

مشکلات در این منابع آبی به حداقل می رسد زیرا شرکت های متخصص و تکنسین های ماهر آنها را می سازند و تجزیه و تحلیل می کنند که محلی سازی ایده آل کجاست. اگرچه این چاه ها عمق زیادی دارند و توسط کارگران ماهر ساخته شده اند، اما کاملاً عاری از آلودگی نیستند. وجود باکتری نشان دهنده آلودگی مدفوع در یک چاه آرتزین با عمق ۴۶۲ متر گزارش شده است (Amaral et al., 1994). این واقعیت ممکن است مربوط به وجود شکاف هایی در سنگ باشد که آبخوان را احاطه کرده است که بارها امکان نفوذ آلاینده ها را فراهم می کند.

کشاورز باید از این مراقبت ها آگاه باشد، به ویژه تولیدکنندگان طیور، که با تعداد زیادی از حیواناتی که آب را از یک منبع آبی می نوشند، کار می کنند. این اقدامات ،خطر استفاده از آب با کیفیت بهداشتی پایین به پرندگان، که بارها منجر به تلفات زیادی در اثر انتشار بیماری می شود را به حداقل می رساند، همچنین افزایش هزینه های تولید با استفاده از داروهای اضافی به غیر از داروهایی که قبلاً در تولیدات دامی استفاده می شد و در نهایت مرگ حیوانات را نیز تا حد زیادی کاهش میدهد. رعایت اقدامات ذکر شده در بالا مطمئناً خطرات آلودگی منابع آب را به حداقل می رساند. دفع کافی پسماندهای حاصل از فعالیت‌ها در مناطق روستایی نیز باید به دقت رعایت شود. فقدان این اقدامات احتیاطی، کیفیت آب آشامیدنی مورد استفاده انسان ها و حیوانات را به خطر می اندازد، که تهدیدی برای سلامتی است، زیرا آب به طور کلی بدون تصفیه مصرف می شود.

کنترل میکروبیولوژیکی آب آشامیدنی پرندگان

کنترل کیفیت میکروبیولوژیکی آب مورد استفاده در صنعت طیور از اهمیت اساسی برخوردار است. بنابراین آگاهی از خصوصیات میکروبیولوژیکی آب ضروری است. لازم به ذکر است که طبقه بندی آب های داخلی در برزیل توصیه می کند که از آب های تا کلاس ۳ می توان به عنوان آب آشامیدنی برای حیوانات استفاده کرد. به عبارت دیگر، آنها باید مقادیر کلیفرم[۳] کل و مدفوعی به ترتیب ۱۰۰/۲۰۰۰۰ میلی لیتر و ۱۰۰/۴۰۰۰ میلی لیتر داشته باشند. مشاهده چنین مقادیری در آب آشامیدنی حیوانات بزرگتر ممکن است به سلامتی آسیب نرساند (برزیل، ۱۹۸۶).

در مورد تولید طیور، این محدودیت ها ممکن است مشکلات بهداشتی را برای گله نشان دهد. پرندگان کوچکتر و زودرس هستند و مقاومت کمتر آنها ممکن است باعث شود که آنها بیشتر مستعد ابتلا به عفونت باشند، که عمدتاً توسط عوامل بیماری زا با منشاء روده ای ایجاد می شود که ممکن است در آب با شاخص آلودگی مدفوع ذکر شده در بالا وجود داشته باشد. بنابراین، ماکاری[۴] (۱۹۹۷) و انگلرت[۵] (۱۹۹۸) توصیه می کنند که آب هایی با سطح شرب مشابه سطوح قابل استفاده برای انسان باید برای پرندگان نیز استفاده شود. نمدی[۶] (۱۹۸۴، به نقل از گلدریچ[۷]، ۱۹۹۸) تأیید این ملاحظات را تأیید کرد که وقتی سطوح کلیفرم های مدفوعی در آب ۱۰۶، ۱۰۵، ۱۰۴، ۱۰۳، ۱۰۲ و ۱۰ بود، درصد جداسازی سالمونلا به ترتیب ۱۰۰٪، ۹۹٪ ۶۶%، ۳۳%، ۲۱% و ۱۱% بود. شوارتز[۸] (۱۹۸۴) و واگنر[۹] و همکاران (۱۹۸۴) (به نقل از Carter & Sneed, 1996) و Reddy et al., 1995)) در نظر گرفتند که تعداد میکروارگانیسم ها در آب آشامیدنی پرندگان باید ۱۰۰ CFU/mL برای کل باکتری ها و ۵۰ CFU/mL برای کلیفرم ها باشد.

میانگین سطوح اشریشیا کلی در آب یک مزرعه جوجه‌های گوشتی که از دستگاه های نوشیدنی‌های زنگوله دار استفاده می‌کردند ۱۰۴ میکروارگانیسم در میلی‌لیتر در هفته اول زندگی بود (باروس[۱۰] و همکاران، ۲۰۰۱)، یک یافته نگران‌کننده، زیرا این یک آلودگی مدفوع بالا پرندگان با سن کم است. مزا [۱۱](۱۹۸۹)بیان می کند که باید کنترل باکتریولوژیکی بهتری از آبی که در مرحله اولیه به پرندگان ارائه می شود وجود داشته باشد، زیرا رشد سریع باکتری و خطر سلامتی برای پرندگان از سن ۱ تا ۲۱ روزگی افزایش می یابد. لازم به ذکر است که آبی که در بسیاری از مزارع به پرندگان می رسد در منابع آبی آلوده است. گزارش شده است که نمونه‌های منابع و مخازن آب توسط اشریشیا کلی در ۱۰ مزرعه جوجه‌های گوشتی و مرغ تخم‌گذار آلوده شده‌اند که آلودگی مدفوعی نمونه‌ها را نشان می‌دهد (Amaral et al., 1999; Amaral et al., 2001). بورچام و همکاران (۱۹۹۲) نمونه های آب را از ۱۰۵ چاه از ۶۵ گله در ایالات متحده ارزیابی کردند و گزارش کردند که کلیفرم های مدفوعی در ۴۵٪ نمونه ها وجود دارد در حالی که سالمونلا در ۷.۶٪ وجود دارد، شواهدی که نشان می دهد آب چاه ممکن است خطری برای سلامت پرنده ایجاد کند. نوشیدنی‌ها از عوامل مهم کیفیت میکروبیولوژیکی آبی هستند که در اختیار پرندگان قرار می‌گیرد. منابع آب آزاد، مانند آبخوری ها و نوشیدنی های زنگوله، ممکن است سطوح آلودگی بالای ۱۰۷ و ۱۰۴ در هر میلی لیتر را برای مزوفیل ها و کلیفرم های مدفوعی ایجاد کنند (Carr et al., 1988). در سیستم بسته، کیفیت آب ارائه شده به پرندگان و در مقایسه با سیستم های باز هیچ اثر مخربی بر عملکرد پرنده وجود ندارد، بهتر محافظت می شود (Carpenter et al., 1992). آمارال[۱۲] و همکاران (۱۹۹۹) و (۲۰۰۱) تفاوت معنی داری را در تعداد اشریشیا کلی بین مصرف کنندگان باز و بسته در مزارع مرغ های گوشتی و مرغ های تخمگذار مشاهده کردند. آبی که به پرندگان داده می شود چنانچه در معرض محیط قرار می گیرد، خطر آلودگی با سالمونلاها ۶ تا ۷ برابر بیشتر بود (رنویک[۱۳] و همکاران، ۱۹۹۲). علاوه بر این، نمونه‌های آب برای سالمونلاها در تأسیسات جوجه‌های گوشتی زمانی که آب در فرورفتگی تأمین می‌شد، مثبت بود و بنابراین آب به عنوان وسیله مهمی برای عفونت مجدد در پرندگان در نظر گرفته شد (Morgan-Jones, 1980). سالمونلاها از ۲۱.۶ درصد از مزارع مرغ گوشتی و از ۱۲.۳ درصد از نمونه های آب بررسی شده در کانادا توسط Poppe و همکاران جدا شدند (۱۹۹۱). استفاده از آبخوری های باز در اکثر مزارع برای آلودگی مساعد بود و وجود سالمونلا در بستر یکی از مسیرهای مهم آلودگی آب به پرندگان در نظر گرفته شد. میکروارگانیسم‌های جنس کمپیلوباکتر[۱۴] نیز برای صنعت طیور مهم هستند و ممکن است از طریق آب منتقل شوند. کاپرود[۱۵] و همکاران (۱۹۹۳) زمانی که آب آشامیدنی با کلرید ضد عفونی نشده باشد، خطر ابتلای پرندگان به چنین میکروارگانیسم هایی را ۳.۵ بیشتر گزارش کردند. علاوه بر این، کمپیلوباکتر ژژونی از بیوفیلم موجود در لوله های تغذیه کننده نوک پستان در هنگام آلوده شدن پرندگان جدا شد ، در حالی که هیچ میکروارگانیسمی در زمانی که پرندگان کلونیزه نشده بودند، جدا نشد (زیمر و همکاران، ۲۰۰۳). آب تامین شده توسط مصرف کنندگان سیستم بسته عملکرد جوجه های گوشتی را بهبود بخشید و تلفات لاشه را به دلیل کولی باسیلوز کاهش داد (سیلوا[۱۶]، ۱۹۸۸). علاوه بر این، استفاده از آبخوری های بسته کیفیت بستر را بهبود بخشید، نیروی کار مورد نیاز را کاهش داد و کیفیت آب را بهبود بخشید و خطرات آلودگی را کاهش داد (براون[۱۷] و همکاران، ۱۹۹۵؛ آلفونسو[۱۸]، ۱۹۹۷).بنابراین می توان نتیجه گرفت که نوع آبخوری عامل مهمی است که در کیفیت آبی که در اختیار پرندگان قرار می گیرد تداخل دارد. اولین گام برای آگاهی از کیفیت میکروبیولوژیکی آب، جمع آوری نمونه هایی برای تجزیه و تحلیل است. نمونه برداری و حمل و نقل نمونه ها برای نتیجه ای که کیفیت میکروبیولوژیکی واقعی آب مورد تجزیه و تحلیل را بیان می کند بسیار مهم است.

نمونه برداری از آب برای آنالیز میکروبیولوژیکی

دستورالعمل‌های زیر برای نمونه‌برداری و حمل و نقل نمونه‌های آب برای ارزیابی میکروبیولوژیکی توسط Ministério da Agricultura، do Abasticimento e da Reforma Agrária (برزیل، ۱۹۹۳) پیشنهاد شده است.

-فلاسک های مورد استفاده برای نمونه برداری

ظرف باید قبلاً در دمای ۱۲۱ درجه سانتیگراد به مدت ۱۵ دقیقه اتوکلاو شود و حجم آن ۲۵۰ میلی لیتر باشد. یا اگر اتوکلاو در دسترس نباشد، فلاسک و درب آن باید به مدت ۳۰ دقیقه در آب تمیز بجوشد. برای جلوگیری از آلودگی ظرف پس از جوشاندن و اتوکلاو کردن باید مراقب بود و از لمس قسمت داخلی فلاسک و درب آن خودداری کرد.

در این روش ضدعفونی دست با الکل ۷۰ درجه ( ۷۴۰ میلی‌لیتر الکل ۹۶ درجه گرم‌لیتر + ۲۶۰ میلی‌لیتر آب جوشیده در دمای اتاق) یا شستن دست‌ها با آب و صابون توصیه می‌شود.

-مراحل نمونه برداری آب

آب تیمار شده با کلرید باید در فلاسک های حاوی ۰.۱ میلی لیتر تیوسولفات سدیم استریل شده (۱۵%) برای هر ۲۵۰ میلی لیتر نمونه آب جمع آوری شود. این محلول ممکن است قبل از اتوکلاو به فلاسک اضافه شود. محلول تیوسولفات سدیم کلر باقیمانده موجود در آب را غیرفعال می‌کند و بنابراین از تماس بین میکروارگانیسم‌ها و کلر درون فلاسک ، که واقعیت منبع آب آنالیز شده را منعکس نمی‌کند، جلوگیری می‌کند. ضدعفونی دست همیشه باید قبل از نمونه برداری، با استفاده از الکل ۷۰ درجه GL یا شستن با آب و صابون انجام شود. مکان های نمونه گیری ممکن است متفاوت باشد. روش نمونه گیری مناسب برای هر مکان متفاوتی که ممکن است در مزارع وجود داشته باشد در زیر نشان داده شده است:

– شیرآلات داخلی در تاسیسات

قسمت بیرونی شیر آب را تمیز کنید.
اجازه دهید آب به مدت ۳ تا ۵ دقیقه جریان یابد.
شیر آب را ببندید.

۴.در صورت مشکوک بودن به آلودگی شیر آب، باید با محلول هیپوکلرید سدیم حاوی ۱۰۰ پی پی ام کلر فعال ضدعفونی شود. آن را خوب خشک کنید تا کلر اضافی آن گرفته شود.

اجازه دهید آب ۱ دقیقه دیگر جریان یابد. در صورت استفاده از محلول کلر برای گندزدایی، جریان آب را به یک جریان نازک کاهش دهید.
فلاسک را با دقت باز کنید و تا حد امکان ۲/۳ از حجم کل فلاسک را جمع آوری کنید.

-چاه های آرتزین و عمیق

نمونه باید از شیر آب موجود در لوله صعودی که از چاه می آید (شیر برداشت) به شرح زیر جمع آوری شود:

اجازه دهید آب به مدت ۱۰ دقیقه جریان یابد.
نمونه را با پیروی از همان دستورالعمل هایی که برای نمونه برداری از آب شیر آب توضیح داده شده است، جمع آوری کنید.

-چاه های کم عمق

گزینه یک:

داخل و خارج یک سطل فلزی را بشویید.
سطل را با الکل شعله بزنید. همچنین، اگر سطل از مواد قابل اشتعال ساخته شده است، با الکل ۷۰ درجه GL ضد عفونی کنید.
سطل را داخل آب فرو کنید، مراقب باشید به کف یا دیواره های چاه برخورد نکنید.

۴.بالن نمونه برداری را با دقت باز کنید.

آب سطل را در فلاسک نمونه بریزید.
محکم ببندید.

گزینه دو:

فلاسک نمونه برداری را با استفاده از نخ به داخل چاه بیاورید، مراقب باشید که کف و دیواره های چاه را لمس نکنید.
اجازه دهید فلاسک به آرامی در آب چاه فرو برود.
فلاسک را به آرامی از چاه بیرون بیاورید و نمونه اضافی را دور بریزید تا فلاسک ۲/۳ پر شود.

۴.خوب ببندید.

آب سطل را در فلاسک نمونه بریزید.
محکم ببندید.

-مخازن

در صورتی که از شیر آب در خروجی یک مخزن استفاده می شود، از همان روشی که برای نمونه برداری از شیر آب توضیح داده شده است استفاده کنید.
به طور متناوب، از فلاسک همانطور که برای نمونه برداری از چاه های کم عمق توضیح داده شد استفاده کنید (گزینه دو).

-رودخانه ها، نهرها و چشمه ها

فلاسک باید به گونه ای (۲۰ سانتی متر) در آب فرو رود که دهانه آن بر خلاف جریان باشد.
محکم ببندید.

-دریاچه ها و تالاب ها

از ظرف استفاده کنید.
فلاسک (۲۰ سانتی متر) را زیر آب فرو ببرید، نمونه آب را با حرکات دایره ای و رو به جلو جمع آوری کنید.
محکم ببندید.

انتقال نمونه ها به آزمایشگاه آنالیز

نمونه ها باید به آزمایشگاهی که قبلاً شناسایی شده است ارسال شود تا داده های جمع آوری مانند تاریخ، زمان و مکان از بین نرود.

فلاسک ها باید ترجیحاً در یخچال و در جعبه های ساخته شده از مواد جدا کننده ارسال شوند. حداکثر زمان بین نمونه برداری و آنالیز برای نمونه هایی که در شرایط مناسب به آزمایشگاه ارسال می شوند به شرح زیر است:

– ۲۴ ساعت برای آب تصفیه شده

– ۱۲ ساعت برای آب تصفیه نشده

– ۶ ساعت برای آبهای بسیار آلوده.

هنگامی که امکان ارسال نمونه ها در یخچال وجود ندارد، ممکن است آنها را در دمای اتاق محافظت شده از نور خورشید ارسال کنید. در چنین شرایطی، زمان فاصله بین نمونه برداری و تجزیه و تحلیل باید کمتر از ۲ ساعت باشد.

تجزیه و تحلیل باکتریایی آب

میکروارگانیسم های مختلفی ممکن است در آب وجود داشته باشند، هم ساپروفیت ها و هم پاتوژن ها. در مواجهه با حضور احتمالی میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا در آب و به دلیل دشواری دسترسی مستقیم به این میکروارگانیسم‌ها، می‌توان از گروه‌ها یا گونه‌هایی از میکروارگانیسم‌ها که به راحتی قابل تشخیص و اندازه‌گیری هستند، در ارزیابی کیفیت میکروبیولوژیکی آب استفاده کرد. وجود این گروه از گونه ها نشان می دهد که آب در معرض شرایطی قرار گرفته است که ممکن است منجر به آلودگی گونه های بیماری زا از میکروارگانیسم ها شود.

این گروه‌ها یا گونه‌های میکروارگانیسمی شاخص‌های اندازه گیری هستند. بیشترین استفاده از شاخص های میکروبیولوژیکی در کنترل کیفیت میکروبیولوژیکی آب، کلیفرم کل و مدفوعی است. وقوع آلودگی مدفوع را نشان داده و خطرات وجود عوامل بیماری زا با منشاء روده ای در آب را نشان می دهند. این واقعیت که آب یک وسیله انتقال عالی بیماری ها با مسیر عفونت مدفوعی- دهانی است، اهمیت مطالعات متمرکز بر این شاخص ها را در کنترل کیفیت میکروبیولوژیکی آب تایید می کند.

گروه دیگری از میکروارگانیسم‌هایی که در آب مورد ارزیابی قرار می‌گیرند، میکروارگانیسم‌های مزوفیل هستند که در میان آن‌ها بسیاری از پاتوژن‌ها و پاتوژن‌های فرصت‌طلب را شامل می‌شود (Lennette, 1974).

تعداد زیادی از مزوفیل ها در آب ممکن است در تشخیص کلیفرم ها دخالت کنند و منجر به نتایج منفی کاذب برای کلیفرم ها شوند (لامکا و همکاران، ۱۹۸۰). بنابراین، ارزیابی کیفیت میکروبیولوژیکی آب به طور معمول شامل ارزیابی کلی فرم های کل، کلیفرم های مدفوعی و مزوفیل ها می شود.

در صورت تشخیص آلودگی مدفوعی آب، مرغدار باید سریعا وارد عمل شود و تمام اقدامات لازم را در خصوص تصفیه آب انجام دهد، زیرا ممکن است به عنوان راه انتقال بسیاری از بیماری ها به گله پرندگان عمل کند.

حتی زمانی که آب از نظر میکروبیولوژیکی قابل شرب تلقی می شود باید مراقب بود تا این کیفیت حفظ شود. بنابراین برخی اقدامات باید انجام شود، از جمله پایش آب از طریق ارزیابی میکروبیولوژیکی دوره ای. همانطور که قبلا ذکر شد، آلودگی منابع آب ممکن است در طول سال متفاوت باشد.

تصفیه آب

ضد عفونی آب روش معمولی است که در پرورش پرندگان استفاده می شود. هدف از بین بردن پاتوژن‌هایی است که ممکن است در آب باشند، چه آن‌هایی که از آلودگی منبع آب سرچشمه می‌گیرند و چه آن‌هایی که در مسیر بین منبع آب و نوشیدنی‌ها قرار گرفته‌اند. هدف دوم، باقی ماندن سطوح باقیمانده کلر در آب به منظور از بین بردن پاتوژن هایی است که ممکن است در صورت دسترسی پرندگان آلوده به آب در آبخوری ها، به آن اضافه شوند.

استفاده از آب با کیفیت میکروبیولوژیکی کنترل شده به عنوان آب آشامیدنی پرندگان بسیار حائض اهمیت است زیرا:

– بسیاری از پرندگان به منبع آب دسترسی دارند.

– پرندگان روزانه آب می خورند.

– آب وسیله انتقال خوبی برای بسیاری از عوامل بیماری زا در نظر گرفته می شود.

– بقایای فعالیت های انسانی و حیوانی تعداد زیادی از منابع آبی را آلوده می کند.

برای اطمینان از اینکه آب مصرف شده توسط پرندگان خطری برای سلامت گله ندارد، باید ضد عفونی شود. توصیه شده ترین ماده ضد عفونی کننده کلر است که به دلیل کارایی، هزینه، کاربرد عملی و بی عیب بودن آن برای پرندگان در صورت استفاده کافی است.

تصفیه آب در نواحی روستایی ممکن است از ترکیبات متنوعی به عنوان منابع کلر استفاده کند که سطوح مختلفی از کلر موجود را ارائه می دهد،که در زیر به دو مورد اشاره شده است:

هیپوکلرید کلسیم[۱۹] – پودر سفیدی که حاوی ۷۰ درصد کلر است

محلول تجاری هیپوکلرید سدیم[۲۰] – مایع شفاف با ۱۰۱۲٪ کلر موجود.

در شرایط اضطراری، سفید کننده نیز ممکن است به عنوان منبع کلر استفاده شود. حاوی سطوح کلر موجود ۲.۰٪ است. به گفته جفری[۲۱] (۲۰۰۰)، دوز کافی کلر در آب آشامیدنی برای پرندگان ۳ پی پی ام است، اگرچه پرندگان ممکن است غلظت کلر باقیمانده بیش از ۱۰ پی پی ام را تحمل کنند. غلظت ۵ ppm نیز برای کنترل تشکیل بیوفیلم نشان داده شده است. وجود مواد آلی به سرعت کلر را غیرفعال می کند، بنابراین دستگاه های نوشیدنی باید روزانه تمیز شوند تا از تجمع مواد آلی جلوگیری شود. PH آب باید کمتر از ۸.۵ باشد و مقادیر pH بهینه از ۶.۰ تا ۸.۰ است. کلرزنی باید دو روز قبل از هر گونه واکسیناسیون با باکتری و ویروس زنده از طریق آب آشامیدنی، معلق شود. تامین آب کلر ممکن است ۴ ساعت پس از تکمیل واکسیناسیون از سر گرفته شود. غلظت باقیمانده کلر بین ۲ تا ۵ پی پی ام منجر به اختلال در عملکرد نشده است و به عنوان سطوحی که باید در آب عرضه شده به جوجه های گوشتی و مرغ های تخمگذار اضافه شود ، پیشنهاد شده است (دامرون و فلانکر، ۱۹۹۳). کیفیت میکروبیولوژیکی آب داده شده به جوجه های گوشتی با ۲ پی پی ام کلر باقیمانده بهبود یافت (والیاس و سیلوا، ۲۰۰۱). باید به خاطر داشت که کلر نه تنها با میکروارگانیسم ها در طول کلرزنی، بلکه با مواد آلی و معدنی نیز واکنش می دهد و کلر آب را ایجاد می کند (Tsai et al., 1992). وجود کلر باقیمانده از این رو مهم است، زیرا مسئول از بین بردن میکروارگانیسم هایی است که از راه های مختلف ، آب داده شده به پرندگان را آلوده می کنند. کلر باقیمانده باید ۳۰ دقیقه پس از تماس ماده ضدعفونی کننده با آب اندازه گیری شود.

طرح کنترل کیفیت آب در صنعت طیور که می تواند در هر گونه فعالیت تولیدی دام نیز اعمال شود

انتخاب مکان های مناسب برای حفر یا حفاری چاه ها و ساخت آنها به اندازه کافی.
از چشمه ها به اندازه کافی محافظت کنید.
انجام تجزیه و تحلیل باکتریولوژیکی دوره ای، هم در فصل باران و هم در فصل خشکسالی.

۴.آشنایی با ترکیب فیزیکی و شیمیایی آب در فصول بارندگی و خشکسالی

آب را با استفاده از مناسب ترین روش برای اموال خود کلر کنید.
سطح کلر باقیمانده را روزانه ارزیابی کنید. وجود کلر باقیمانده در لوله های آب با غلظت کافی (۲ تا ۵ پی پی ام) عدم وجود میکروارگانیسم های بیماری زا برای پرندگان را تضمین می کند.
تمیز کردن و ضد عفونی سالانه مخازن آب.
حداقل هر شش ماه یکبار ضدعفونی سیستم بسته مخزن و سیستم های لوله را انجام دهید. در حالت ایده آل، چنین ضد عفونی باید هر بار که یک گله به بازار عرضه می شود، انجام شود.

مرغدار با کنترل کیفیت آبی که توسط پرندگان بلعیده می شود از بروز بسیاری از بیماری ها در گله جلوگیری می کند. این به طور ایمن هزینه ها را کاهش می دهد و عملکرد را بهبود می بخشد.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________

منابع

Alfonso E. Automação em avicultura. In: 3 Seminário Internacional de Ciências Avícolas; 1997; Santa Cruz, Estado. País. Santa Cruz: Amevea; 1997. p.267-271

Amaral LA, Nader Filho A, Rossi Júnior OD, Iaria ST. Influência da precipitação pluviométrica nas características físicas, química e higienico-sanitária da água de três mananciais de abastecimento público. Revista Latinoamericana de Microbiologia 1994; 36:169.

Amaral LA, Nader Filho A, Rossi Júnior OD, Penha LHC. Características microbiológicas da água utilizada no processo de obtenção do leite. Pesquisa Veterinária Brasileira 1995; 15(2/3):8588.

Amaral LA, Rossi Junior OD, Cardoso V. Qualidade higienico-sanitária da água de bebedouros pendular e nipple utilizados na criação de frangos de corte. Revista Brasileira de Ciêcia Avícola 1999; 1(2):145-148.

Amaral LA, Nader Filho A, Isa H, Barros LSS. Qualidade higiênico-sanitária e demanda de cloro da água de dessedentação de galinhas de postura coletadas em bebedouros tipo nipple e taça. Revista Brasileira de Ciência Avícola 2001; 3(3):249-255.

Barros LSS, Amaral LA, Rossi Junior OD. Aspectos microbiológicos e demanda de cloro de amostras de água de dessedentação de frangos de corte coletadas em bebedouros pendulares. Revista Brasileira de Ciência Avícola 2001; 3(2):193-198.

Brasil. Ministério da Agricultura do Abastecimento e da Reforma Agrárias. Portaria n° ۱۰۱ de 11/8/1993. D.O.U. de 17/8/1993, Brasilia, DF.

Brasil. Conselho Nacional do Meio Ambiente. Conama. Diario Oficial da União de 30/07/1986.

Brasil. Ministério do lnterior. Secretária Especial do Meio Ambiente. A água que você bebe. 2Ş ed. Brasília; 1998.

Brown TM, Beck MM, Schulte DD, Jones DD, Douglas JH, Scheideler SE. Nipple waterers for chick batteries: design, efficiency and cost analysis. Poultry Science 1995; 74:457-462.

Carpenter GHRA, Peterson WT, Jones KR, Hypes WA. Effects of two nipple drinker types with different flow rates on the productive performance of broiler chickens during summerlike conditions. Poultry Science 1992; 71:1450-1456.

Carr LE, Murphy DW, Wabeck, CJ. Livestock Environment In: III Proceedings of the International Livestock Environment Symposium; 1988. p.279-285.

Carter TA, Sneed RE. Drinking water quality for poultry. Published by: North Carolina Cooperative Extension Service; 1996. [Acessed dec. 14, 2004]. Available at: http://www.bae.ncsu.edu/programs/extension/evans/ps&t-42.html

Damron BL, Flunker K. Broiler chick and laying hen tolerance to sodium hypoclorite in drinking water. Poultry Science; 1993; 72:1650-1655.

Englert S. Produção de frangos de corte. In: Englert, S. Avicultura: tudo sobre raças, manejo e alimentação. 7Ş ed. Guaíba: Agropecuária; 1998. p.94-151.

Gama MSQ. Água, que cura, que nutre, que mata. Aves & Ovos 1995; p.3033.

Geldreich EE. The bacteriology of water. In: Colier L, Balaws A, Sussman M. Microbiology and microbial infections. 9^th ed. London: Arnold Pub; 1998.

Jefrey JS. Sanitation-Disinfection. Basics for Poultry Flocks (22/02/2000). Davis: University of California, Veterinary Medicine Extension. [Acessed dec. 14, 2004]. Available at: http:// www.vetmed.ucdavis. edu/vetex/Home.html

Kapperud G, Skjerve E, Vik L, Hauge K, Lysaker A, Aalmen I, Ostroff SM, Potter M. Epidemiological investigation of risk factors for Campylobacter colonization in Norwergian broiler flocks. Epidemiology and Infection 1993; 111(2):245-255.

Lamka KG, Lechevallier MWE, Seidler RJ Bacterial contamination of drinking water supplies in a modern rural neighborhood. Applied and Environmental Microbiology 1980; 39 (4):734-38.

Lennette EH, Sapulding EH, Truant JP. Manual of clinical microbiology. ۲Ş ed. Washington:American Society for Microbiology; 1974.

Macari M. Qualidade da água e bebouros para frangos de corte: tipos, vantagens e desvantagens. In: Conferência Apinco’97 de Ciência e Tecnologia Avícolas, São Paulo. Brasil. Campinas: Facta; 1997. p.121-143.

Meza H. Controle de qualidade na produção de frangos de corte. Avicultura & Suinocultura Industrial 1989; 80:38-44

Morgan-Jones SC. The occurrence of Salmonellae during the rearing of broiler birds. British Poultry Science, 1980; 21(6):463-470.

Poppe C, Irwin RJ, Messier S, Finley GG, Oggel J. The prevalence of Salmonella enteritidis and other Salmonella spp. among Canadian registered commercial chicken broiler flocks. Epidemiology and Infection 1991; 107:201-211.

Reddy MR, Raju MVLN, Chawak MM, Rama Rao SV. Importance of water in poultry health. Poultry Adviser 1995; 28(6):31-37.

Renwick AS, Irwin RJ, Clarke RC, Mcnab WB, Poppe C. Epidemiological association between characteristics of registered broiler chicken flocks in Canada and the Salmonella culture status of floor litter and drinking water. Canadian Veterinary Journal 1992; 33:449-458.

Silva EN. Passo a passo contra Escherichia coli Avicultura Industrial 1998; 88(1057):24-27.

Tsai S, Schade JE, Molyneux BT. Chlorination of poultry chiller water:chlorine demand and disinfection efficiency. Poultry Science 1992; 71(1):188-196.

Valias APGS, Silva EN. Estudo comparativo de sistemas de bebedouros na qualidade microbiológica da água consumida por frangos de corte. Revista Brasileira de Ciência Avícola 2001; 3(1): 83-89.

Zimmer M, Barnhart H, Idris U, Lee MD. Detection of Campylobacter jejuni strains in the waterlines of a commercial broiler and their relationship to the strains that colonized the chickens. Avian Diseases 2003; 47(1):101-107.

https://www.scielo.br/j/rbca/a/fgC8KYpNnvgfVW5XsXyz5bT/?lang=en

[۱] Artesian Wells

[۲] Secretaria Especial do Meio Ambiente do Ministério do Interior

[۳] Coliforms

[۴] Macari

[۵] Englert

[۶] Nemedi

[۷] Geldrich

[۸] Schwartz

[۹] Waggoner

[۱۰] Barros

[۱۱] Meza