قرقاول
قرقاوُل پرندهای از راسته ماکیانسانان است. قرقاول به طور بومی در بیشتر نقاط آسیا و همینطور یونان و بلغارستان در اروپا زندگی میکند و توسط انسان به بسیاری از کشورهای دیگر هم وارد شدهاست.
جمعیت قرقاولها رو به کاهش است اما در خطر انقراض نیست. جمعیت این پرنده در اروپا بر اساس برآورد بردلایف اینترناسیونال در سال ۲۰۰۴ حدود ۳ میلیون و ۴۰۰ تا ۴ میلیون و ۷۰۰ هزار جفت بارور معادل ۱۰٬۲ میلیون تا ۱۴٬۱ میلیون بال قرقاول بودهاست و بر اساس یک برآورد بسیار ابتدایی جمعیت این پرنده در کل دنیا را میتوان ۳۰ تا ۴۵ میلیون بال برآورد کرد.
قرقاول کلمهای ترکی است. نام های فارسی آن تَذَرو، ترنگ و خروس صحرایی است. قرقاول را در زبان انگلیسی Pheasant ودر زبان فرانسوی Faisan ودر زبان عربی «الفزان» و «طائر التدرج» گویند.
نام علمی قرقاول Phasianus colchicus است که شکل لاتینیزه نام یونانی این پرندهاست. فاسیس در یونانی نام قدیمی رودی در غرب گرجستان بوده که امروز ریونی نام دارد و کلخی هم نام قومی باستانی است که در آن منطقه سکونت داشتهاند.
مشخصات قرقاول
قرقاول پرنده ای است که به خاطر داشتن دم بلند و راه رفتن باشکوهش از سایر ماکیان متمایز میشود. این پرنده یکی از عجیبترین پرندگان جهان است. در ۲ یا۳ هفته اول زندگی یک جفت پنجه روی هر بال این پرنده وجود دارد. قرقاولها روی درختان زندگی میکنند و انواع بالغ از برگهای درختان، حشرات، تمشک، دانهها و میوههای جنگلی تغذیه میکنند و افزایش و کاهش میوههای جنگلی و حشرات در جمعیت این پرنده مؤثر است. پس از خوردن یک غذای کامل، وزن آنها آنقدر سنگین میشود، که پرواز برایشان بسیار دشوار میشود. این پرنده هنگام احساس خطر معمولاً پرواز نمیکند، بلکه به سرعت میدود و پنهان میشود. پروازش پرتوان و آغاز آن پرسر و صداست. در ارتفاع کم پرواز میکند و مدت پروازش معمولاً کوتاهاست.
زیستگاه قرقاول
زیستگاه این پرنده در جنگلهای مرطوب، بوتهزارهای تمشک و درختان پهنبرگ یا خزانکنندهاست که در زیر بوتههای آنها آشیانه میکند. قرقاولها وابستگی زیادی به جنگلهای و بوتهزارها دارند آنها معمولاً در جنگلها استراحت و در نقاط باز و کمدرخت و کشتزارها به تغذیه میپردازند.
جنس نرو ماده قرقاول
جنس نرو ماده این پرنده کاملاً با هم تفاوت دارند و رنگ پر آنها برحسب زیرگونه جنس و سن تغییر میکند. نرهای بالغ پروبال رنگین و پر زرق و برق و دمی دراز تر و سر و گردن آنها به رنگ سبز تیره براق است. در قرقاولهای ماده رنگ پرها نخودی تیره با لکههای قهوهای زیاد به رنگ محیط اطراف است که باعث میشود در دوران طولانی خوابیدن روی تخمها و زمان پرورش جوجهها از دید دشمنان پنهان بماند.
در جنس نر سروگردن غالباً به قرقاولهای نابالغ از لحاظ دم شبیه به کبک و دارای دمهای کوتاه هستند و از این لحاظ بایستی آنها را با کبکها حتی زمانی که همراه قرقاولهای بالغ دیده میشوند تشخیص داد.
این پرنده سالانه ۱۲تخم در اواسط اردیبهشت ماه به جا میگذارد و مدت نشستن روی تخمها نیز حدود ۲۰ روز است.
شکل ظاهری قرقاول
قرقاول نظیر مرغ وخروس وانواع بوقلمون جزو ماکیان تقسیم بندی شده و به این ترتیب از نظر مشخصات ظاهری وفیزیولوژیکی کم وبیش تمام خصوصیات گروه ماکیان را دارند. قد پرنده به اندازه مرغ وخروس معمولی بوده ولی پرهای دم در قرقاول رشد بسیار زیادی کرده، به طوری که در برخی از نژادها، طول دم به۵/۱ متر میرسد وبدین گونه درازای پرنده از سر تا دم به دو متر هم میرسد. ارتفاع قرقاولها از ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی متر است. بلندی پرهای دم را در هنگام پرواز می توان به خوبی تشخیص داد زیرا که در این موقع دم وضعیت خاص ومشخصی را به خود میگیرد. وزن قرقاولهای بالغ بین دو تا سه کیلوگرم است وتنها در یکی از نژادها که به غول قرقاول یا آرگوس معروف است وزن پرنده به پنج تا شش کیلوگرم میرسد. رنگ پر وبال پرنده در نرها رنگین ودر مادهها خاکستری مایل به قهوهای است. سر پرنده کوچک بوده ودارای منقاری کوتاه وخمیده میباشد. سوراخ بینی ظریف بوده وبه وسیله پرهای رنگین پوشیده شدهاست. پاها لخت بوده، اما بلندی ولختی پاهای طاووس را ندارد.
تاریخچه پرورش قرقاول
جانورشناسان معتقدند که زیستگاه اولیه قرقاول مشرق زمین ومخصوصاً قفقاز وسواحل دریای خزر است واین موضوع از قدیم مورد تأیید دانشمندان بودهاست به طوری که شاردن معروف در جلد دوم سفرنامه خود مینویسد: «آن چه که در دهانه رودخانه ایونی در مجاورت دریای سیاه کاملاً مطابق نوشتههای مورخین باستان یافتم، قرقاولهای شکیل وعظیم آن است که از حیث لطافت در سرتاسر آفاق بی نظیر است وبه نظر من چنان پرندگانی با چنین گوشت مطبوع وذائقه نواز در هیچ جای جهان پیدا نمیشود». صرفنظر از نوشته شاردن توجه به نام Faisan نشان میدهد که از کلمه Phase فاز مشتق شده که نام رودخانهای است که از کوههای قفقاز سرچشمه میگیرد و امروزه به نام محلی فاکزFachs نامیده میشود ودر گرجستان امروزی جاری است که در قدیم به آن کلشید می گفتهاند و پیداست که نام علمی قرقاول معمولی Ph.Colchicus از نام آن گرفته شدهاست. مارسیال Martial دانشمند و شاعر یونانی در نوشتههای خود ذکر میکند که قرقاول برای اولین بار از قاره آسیا به یونان برده وسپس از آن جا به سایر کشورهای دیگر منتقل شدهاست. مورخ مذکور مینویسد که آرگونوت Argonaute قهرمان افسانهای یونان در سفرهایی که با کشتی معروف وتاریخی خود Argo به نقاط مختلف جهان کرد، موفق شد قرقاول را به همراه حیوانات شگفت آور دیگری به عنوان هدیه برای مردم یونان بیاورد. امروزه نیز با این که قرقاول به تمام نقاط دنیا برده شدهاست ولی پرنده مذکور تنها در مناطق مرطوب و معتدل و پوشیده از بوته و درخت و جنگل به زاد و ولد پرداخته و به آسانی پرورش مییابد. بعد از یونانیها، رومیها جزو اولین ملل اروپایی بودند که به مطالعه این پرنده پرداختند.
پیشرفت پرورش قرقاول در اروپا مدیون فعالیتهای شاهانی نظیر: هنری چهارم، لویی سیزدهم ومخصوصاً لویی چهاردهم وپانزدهم میباشد. گذشته از مصرف گوشت، علاقهمندی بسیاری از امپراتوران وسرداران اروپا به شکار وشرکت در مراسم مزبور موجب میگردید که عدهای از افراد به پرورش چنین پرندگانی مأموریت مییافتند وبه این ترتیب در ازدیاد طبیعی پرندگان و حیوانات شکاری کوشش و اهتمام لازم به عمل میآمد. به طور کلی باید در نظر داشت که تا قبل از سال ۱۸۶۱ میلادی حداکثر تلاش مأمورین مذکور وهم چنین پرورش دهندگان بر این بود که از راه طبیعی به ازدیاد قرقاولها بپردازند و به این ترتیب هیچ گاه اقدامی به منظور پرورش دستی پرنده مزبور به عمل نمیآمد، ولی از آن به بعد به خاطر این که زاد وولد وتکثیر قرقاولها تحت کنترل قرار گرفت و بشر موفق گردید در پرورش این حیوان دخالتی بیشتر نماید، کم و بیش نگهداری قرقاول در نزد پرورش دهندگان رواج یافت وفعالیت مزبور نیز به کارهای دیگر دامپروری افزوده شد.
اولین کشوری که در این راه قدم پیش گذارد انگلستان بود، پرورش دهندگان انگلیسی به خاطر این که به تقاضای خریداران داخلی وخارجی این پرنده جواب مثبت بدهند سعی کردند مراکز نسبتاً بزرگی برای پرورش دستی قرقاول تهیه نمایند وکم وبیش از راه وروشهای علمی وصحیح برای پرورش این پرنده پیروی نمایند.
نژادهای قرقاول
به طور کلی نژادهای متعدد قرقاول در دو دسته قرار گرفتهاند: گروه اول، قرقاولهای دم دراز هستند که در این گروه پرهای دم طویل بوده واز چند ردیف تشکیل یافتهاست. تعدادی از قرقاولهای دسته مذکور حتی قادر هستند پرهای دم را تا اندازهای به شکل چتر درآورند ولی هیچ گاه این قدرت به اندازه پرها و چتر طاووس نمیباشد. در این دسته بسیاری از قرقاولهای عادی و اهلی که امروزه پرورش داده میشوند وهم چنین تعدادی از قرقاولهایی که شکار خوبی برای شکارچیان به شمار میروند قرار دارند و روی هم رفته پراکندگی آنها در دنیا نسبت به دسته دیگر بیشتر است. نژادهای گروه دم دراز در دنیا پراکندگی بیشتری دارند. گروه دوم، قرقاولهای دم کوتاه هستند که تعداد آنها کم واکثراً در نواحی مرتفع به خصوص در ارتفاعات هیمالیا وچین زندگی مینمایند. نژادهای گروه مزبور متعدد نبوده واز جمله باید قرقاول جنس لوفورا Lophura را نام برد.
