ساختمان و تجهیزات در یک واحد دامداری باید به گونه ای باشد که منجبر به تسهیل مراقبت از دام شود. ساختمان ها باید به گونه ای طاراحی شوند که گوساله ها، تلیسه ها و گاوهای شیری در محیطی راحت امکان رشد، بلوغ، تولید مثل و حفظ سلامت داشته باشند. برای طراحی موقعیت ساختمان ها و تاسیسات باید موارد ذیا را در نظر گرفت:
- زمین ( ابعاد زمین هر چه بزرگتر باشد برای توسعه دامداری کار راحت تر می باشد و گروه بندی دام ها با دستی باز صورت می گیرد.)
- جهت باد
- نیاز کارگر
- روند فعالیت دام
- مواد اولیه
- کنترل آلودگی
- توسعه دامداری در آینده
موارد فوق را باید به گونه ای در نظر گرفت که کلیه موارد بهداشتی و فنی رعایت شود و همزمان نظم درستی در دامداری برقرار شود تا نیروهای کارگری، کارشناسی و مدیریتی دچار سردرگمی نشوند در غیر این صورت هیچ گونه تدبیر مدیریتی موفقیت گاوداری را نمی تواند تضمین کند زیرا احتیاجات دام به درستی تامین نمی شود. شمایی کلی از ساختمان ها و سایر قسمت های گاوداری با توجه به جاده اصلی و جهت باد نشان داده شده است. در تمامی اشکال قایل مشاهده باید موقعیت زمین نسبت به شمال جغرافیایی، جاده اصلی و جهت باد را در نظر گرفت. در نتیجه با موقعیت های مختلف زمین نسبت به موارد مذکور چینش ساختمان ها و تاسیسات متفاوت خواهد بود. لازم به توضیح است برای درک بهتر مطلب اشکال ساده در نظر گرفته شده است.
عوامل مدیریتی موثر بر طراحی ساختمان
برای ساختن ساختمان های گاوداری در ابتدا باید کل جمعیت گاوها را گروه بندی کرد. معمولاً گروه بندی به شکل ذیل می باشد:
گوساله ها، تلیسه ها، گاوهای خشک، گاوهای کم تولید، گاوهای متوسط تولید، گاوهای پرتولید، گاوهای سوپر تولید، گاوهای پرواری
این گروه بندی براساس نیازهای غذایی، درمان و غیره صورت می پذیرد. بعلاوه برای گروه بندی باید مساحت زمین، ظرفیت دام های موجود و سایر عوامل را بررسی کرد و با توجه به شرایط موجود و اهداف مدیریتی گروه بندی صورت گیرد. مهمترین اهداف مدیریتی عبارتند از:
- افزایش تولید شیر به ازاء هر راس گاو شیری
- بهبود سلامت گله
- افزایش کیفیت شیر( کاهش سوماتیک سل، بار میکروبی فعال و غیره)
- کاهش تلفات گوساله ها
- بهبود بهداشت و سلامت کل گله
- افزایش بازده نیروی کارگری و ایمنی کار
- بهبود حفاظت از محیط زیست
ارتباط گاوداری با جاده اصلی از نظر وزش باد های مرسوم (محل گاوداری شمال جاده اصلی)
گاوداری در شمال جاده اصلی واقع شده است و ارتباطی مناسب بین ساختمان ها بر قرار می باشد. جهت وزش باد های غالب زمستانی از شمال و غرب و بادهای غالب تابستانی از جنوب غربی می باشد.
ارتباط گاوداری با جاده اصلی از نظر وزش باد های مرسوم (محل گاوداری غرب جاده اصلی)
گاوداری در غرب جاده اصلی واقع شده است .جهت وزش باد های غالب زمستانی از شمال و غرب و بادهای غالب تابستانی از جنوب غربی می باشد. منازل در غربی ترین و جایگاه دام در شمالی ترین قسمت باید قرار گیرند.
ارتباط گاوداری با جاده اصلی از نظر وزش باد های مرسوم (محل گاوداری شرق جاده اصلی)
گاوداری در شرق جاده اصلی واقع شده است .جهت وزش باد های غالب زمستانی از شمال و غرب و بادهای غالب تابستانی از جنوب غربی می باشد. با فرض اینکه زهکشی و سایر عوامل امکان این نوع طراحی را بدهد، حالت مناسبی خواهد بود.
ارتباط گاوداری با جاده اصلی از نظر وزش باد های مرسوم (محل گاوداری جنوب جاده اصلی)
گاوداری درجنوب جاده اصلی واقع شده است .جهت وزش باد های غالب زمستانی از شمال و غرب و بادهای غالب تابستانی از جنوب غربی می باشد.
در این بخش طراحی و نکات مهم ساختمان های مربوط به گوساله ها (تولد تا سن از شیرگیری) توضیح داده می شود.
برای گوساله ها از زمان تولد تا از شیری گیری (سه ماهگی) جایگاه انفرادی و از سه تا پنج ماهگی جایگاه گروهی در نظر می گیرند. جدول ذیل فضای لازم برای گوساله ها را نشان می دهد.
| نوع جایگاه | اندازه جایگاه (سانتی متر) |
| انفرادی ( یک روزگی تا ۳ ماهگی) فضای داخلی آشیانه گوساله | ۲۴۰*۱۲۰ |
| انفرادی ( یک روزگی تا ۳ ماهگی) فضای بیرونی آشیانه گوساله | ۱۸۰*۱۲۰ |
| جایگاه با بستر (مناطق سرد) | ۲۱۰*۱۲۰ |
| تای استال (مناطق گرم) یا بسته | ۱۲۰*۶۰ |
| گروهی (گروه های ۶ راسی) | حداقل ۲۳۰ تا ۲۸۰ سانتی مترمربع به ازاء هر راس |
نمونه ای از آشیانه انفرادی گوساله
نمونه ای دیگر از آشیانه انفرادی گوساله
گوساله ها به بیماری تنفسی و سایر بیماری ها حساس هستند. گوساله های جوان تر از دوماه باید در مکانی تمیز، بدون کوران هوا با فضا، بستر و هوای تازه کافی نگهداری کرد. برای کاهش انتقال بیماری از طریق تماس پوزه گوساله ها با همدیگر آن ها را جداگانه تا سن از شیرگیری (۳ ماهگی) نگهداری می کنند. آشیانه های انفرادی دارای فضای داخلی و بیرونی هستند. جنس آشیانه ها معمولا از آجر و سیمان، فایبرگلاس، پلاستیک و یا چوبی می باشد. جنس آشیانه با توجه به اقلیم منطقه متفاوت می باشد. معمولاً باید برای فضای بیرونی سایبان در نظر گرفت تا در فصل تابستان گوساله ها دچار استرس گرمایی نشوند. جلوی جایگاه باید رو به جنوب یا شرق باشد تا در فصل زمستان در برابر جریان هوا و تابش مستقیم آفتاب در طول روز محفوظ باشد. تعداد آشیانه ها باید طوری باشد که ما بین تعویض گوساله ها دوهفته خالی بماند تا مدیریت بهداشت در آن اعمال شود و انتقال بیماری کاهش یابد. معمولاً کف آشیانه را با بتن می سازند و زهکشی مناسبی برای نظافت و شستشوی آشیانه در نظر می گیرند. وجود گوساله در آشیانه انفرادی باعث می شود علاوه بر مدیریت بهداشت و بیماری کار کارگری آن راحت تر و گله از یکنواختی بهتری برخوردار باشد.اگر گوساله ها بصورت گروهی (از یک روزگی تا از شیرگیری) نگهداری شوند سیستم تغذیه غیر بهداشتی سبب انتقال سریع بیماری بین همه شده و معمولاً رقابت غذایی ایجاد می شود که درنهایت گوساله های قوی غذای بیشتری خورده و گوساله های ضعیف دیرتر به خوراک می رسند.
محافظت از جایگاه انفرادی گوساله در مقاطع مختلف
بهار بند گوساله در جایگاه بسته
جابجایی یک گوساله تازه از شیر گرفته شده از جایگاه انفرادی به یک محیط گروهی کوچک، یک تغییر یا انتقال ناگهانی است. ترکیبی از تنش های ناشی از ارتباط اجتماعی جدید با سایر گوساله ها، رقابت برای آب و غذا و سامانه نگهداری جدید می تواند به طور جدی بر رشد و بازدهی گوساله تاثیر بگذارد. در این روند اگر به محیط گوساله ها توجه خاص صورت گیرد تنش ها کمتر می شود، زیرا گوساله ها به زندگی دسته جمعی عادت می کند و نحوه رقابت با سایر گوساله ها را یاد می گیرد. کنترل گوساله ها از نظر مصرف آب و خوراک کافی و اطمینان از اینکه عاری از بیماری هستند، باید قبل از انتقال به جایگاه گروهی صورت گیرد. بهتر است در صورت داشتن فضای کافی یک جایگاه انتقالی برای سن از شیرگیری تا ۵ ماهگی فراهم شود. در گله های کوچکتر، چهار یا پنج گوساله را در هرگروه با توجه به جثه و سن نگهداری می کنند. در جایگاه بستر مناسب باید فراهم شود (معمولاً از کاه استفاده می شود اما ممکن است از کود کاملاً خشک گاوی یا ماسه بادی هم استفاده شود) و همیشه هوای تازه در اختیار گوساله قرار گیرد. این جایگاه (جایگاه انتقالی) باید یک کحیط مشابه با جایگاه گوسابه فقط به شکل گروهی باشد. در گله های بزرگ برای کنترل گوساله ها گروه های ۲۰ راسی باید تشکیل داد.
آشیانه بزرگ گوساله ابعاد ۷۳۰ *۳۷۰ سانتی متر
نمای جلویی و پشتی آشیانه بزرگ ابعاد ۷۳۰ * ۳۷۰ سانتی متر
آشیانه بزرگ گوساله با جایگاه بیرونی سنگ پوش
(در صورت امکان جایگاه های باز یک در میان یک در میان بین گوساله ها قرار گیرد. ظرفیت ۶ گوساله)
آشیانه بزرگ گوساله با جایگاه باز خاکی دارای حصار
بهاربند انتقالی
کلام نهایی
به منظور ساختن ساختمان های دامداری با کمترین ایراد و بیشترین بازده علاوه بر موقعیت زمین، جهت باد و غیره توصیه می شود حتماً از کارشناس علوم دامی با تجربه بالا برای جانمایی گاوداری و مهندس عمران (مهندس مشاور) با سابقه در زمینه ساخت دامداری مشورت شود. استفاده از تجارب کارشناس علوم دامی و مهندس عمران می تواند خدماتی از قبیل توصیه های فنی، تحقیق مقدماتی، بررسی احتمالات و مقایسه اقتصادی موارد دیگر، تکمیل مجوزهای مربوط به سازمان صادر کننده پروانه دامداری، بررسی طرح های ساختمانی، نظارت، تخمین هزینه ها، بازرسی وکنترل ساختمان، توسعه دامداری در آینده و سایر خدمات را به دامدار ارائه دهند.
