جیره نویسی طیور اصول و قواعد به خصوصی دارد. آشنایی با این اصول به منظور تغذیه ی مناسب طیور و دستیابی به رشد و بازدهی حداکثری امری ضروری می باشد. به جهت تنظیم جیره ی طیور در ابتدا باید موارد و نکات زیر را مد نظر قرار داده و رعایت کرد:
- به منظور انجام یک جیره نویسی دقیق در وهله ای اول می بایست، احتیاجات و نیاز غذایی پرنده و حدود مجاز تغذیه ای آن را مشخص نمود. احتیاجات غذایی یک پرنده در واقع نشانگر حداقل مقدار غذایی است که باید در قالب جیره برای آن در نظر گرفت. میزان احتیاجات غذایی در جیره نویسی طیور با در نظر گرفتن پارامترهایی چون سن، جنس و وزن پرنده، هدف از تولید ( نگهداری کردن، پروار کردن یا تخم گذاری) و میزان تولید (تعداد تخم تولید شده و میزان افزایش وزن) تعیین میشود.
- میزان پروتئینها، ویتامین ها ( شامل؛ ویتامین (C,K,A,B,D و انواع مواد معدنی (مانند؛ پتاسیم، فسفر، کلسیم، منیزیم، روی، آهن و …) موجود در خوراک طیور خود را مشخص و لیست کنید.
- در مرحله ی بعد قیمت هر یک از این اجزا را برآورد کرده و در لیست تدوین شده ذکر کنید.
- محدودیت ها و حدود مجاز مصرف هر یک از اجزای تغذیه ای موجود در جیره طیور را به دقت مشخص نمایید.
- میزان رطوبت را در جیره نویسی طیور به طور دقیق برآورد و ارزیابی کنید.
پس از آنکه نوع خوراک طیور، میزان و حدود مجاز مصرف و محدودیت های مرتبط با آن را مشخص نمودید، وقت آن است تا یکی از روش های مرسوم جیره نویسی طیور را جهت نوشتن اصولی جیره انتخاب نمایید.
جیره نویسی طیور اصول و قواعد به خصوصی دارد. پیش از مطالعه این مقاله توصیه میشود با اجزای خوراک دام و طیور بیشتر شنا شوید.
روشهای جیره نویسی طیور
به منظور جیره نویسی طیور میتوان از ۵ روش زیر استفاده کرد:
- یکی از روشهای مورد استفاده در بحث نوشتن جیره طیور، روش مربع پیرسون می باشد. استفاده از این روش بسیار آسان بوده و جایگزین کردن مواد خوراکی و یا مخلوط کردن دو گروه یا دو ماده غذایی با یکدیگر در آن امکان پذیر می باشد. در این روش تنها میزان مواد مغذی چون؛ پروتئین و انرژی متعادل سازی میشود.
- یکی دیگر از روشهای مورد استفاده در جیره نویسی طیور، روش ماتریکس است. این روش در واقع از چندین معادله ی چند مجهولی تشکیل شده است، که میتوان معادلات را با استفاده از ماتریکس حل کرد. با استفاده از روش ماتریکس میتوان جیره ای مناسب و ایده آل برای پرندگان نوشت.
- معادلات جبری نام روش دیگری است که به منظور نوشتن جیره برای طیور از آن استفاده میشود. جیره نویسی در این روش با حل معادلات دو مجهولی انجام میشود. به عنوان مثال زمانی که در جیره دو منبع غذایی موجود باشد و ما بخواهیم تنها میزان یک ماده غذایی را در آن تنظیم کنیم، می بایست از دو معادله ی دو مجهولی استفاده کنیم.
- از جمله دیگر روشهای نوشتن جیره برای طیور، میتوان به روش آزمون و خطا اشاره نمود. این روش همانگونه که از نام آن بر می آید حاصل آزمودن و تجربه است. در واقع شخص پرورش دهنده ی طیور به صورت دستی و تجربی و بر مبنای مقایسه ی رشد یک پرنده در یک دوره نسبت به دوره ی رشدی قبل، جیره ای را برای پرنده تنظیم میکند. این روش جیره نویسی طیور نسبت به روشهای مبتنی بر معادلات ریاضی از درصد خطای بالاتری برخوردار است.
- یکی از بهترین و با دقت ترین روشهای جیره نویسی، روش کامپیوتری می باشد. در کشورهای پیشرفته اکثر کارخانه های تولید کننده ی خوراک دام و اغلب دامپروریها از این روش به منظور تنظیم و متعادل سازی جیره طیور استفاده می نمایند. استفاده از کامپیوتر در امر جیره نویسی طیور، اشتباهات محاسباتی را به حداقل رسانده و موجب تسریع در روند تنظیم آن می گردد.
رمز نوشتن یک جیره ی مناسب و اصولی برای طیور آن است که در زمینه ی آناتومی، شیوه ی متابولیسم، مکانیسم گوارش و احتیاجات تغذیه ای پرنده ی مورد نظر اطلاعات کافی داشته باشید و از مناسبترین روش جیره نویسی جهت نوشتن برنامه غذایی پرنده استفاده نمایید.
یکی از بهترین و با دقت ترین روشهای جیره نویسی، روش کامپیوتری می باشد.
بررسی احتیاجات غذایی مرغ گوشتی
تغذیه مرغ گوشتی شامل سه نوع جیره ی پیش دان، رشد دان و پس دان میشود. زمانی که جوجه ها سن کمی دارند و در آستانه ی یک هفتگی هستند، با استفاده از پیش دان تغذیه میشوند. پیش دان سرشار از مواد غذایی موثر در رشد و تکامل جوجه هاست. به مرور و همسو با رشد جوجه ها، احتیاجات غذایی آن ها کاهش می یابد. به گونه ای که در مرحله ی میانی رشد از رشد دان و در دوران منتهی به کشتار، مرغ های گوشتی بالغ با استفاده از پس دان تغذیه میشوند. توجه داشته باشید که نباید نوع جیره ی مرغ گوشتی را به یکباره تغییر داد زیرا، این کار سبب کاهش وزن و رشد مرغ های گوشتی میشود.
تغذیه مرغ گوشتی شامل سه نوع جیره ی پیش دان، رشد دان و پس دان میشود.
بررسی احتیاجات غذایی مرغ تخم گذار
در برنامه ی تغذیه مرغ تخم گذار می بایست غذای مقوی برای رشد آن را که همان دان آماده می باشد، متناسب با فیزیولوژی مرغ و به صورت فرموله شده تهیه نمود. دان آماده شامل مواردی چون؛ گندم، کنجاله، ذرت، پودر استخوان، پودر گوشت، پودر ماهی، کنسانتره مرغ تخم گذار، صدف معدنی، بسیاری از مواد معدنی و ویتامین ها می باشد. برخی از مواد محرک رشد همچون کوکسیدیواستات ها و باسیتراسین و نیز برخی بازدارنده های رشد کپک ها نیز به مقدار جزئی به جیره این نوع مرغ ها افزوده میشود. جیره ای برای رشد حداکثری مرغ تخم گذار مناسب است که در آن از مکمل های پروتئینی، غلات، چربی، ویتامین ها و مواد معدنی استفاده شده باشد.
دان آماده غذای مقوی برای رشد مرغ تخم گذار می باشد.
انرژی جیره
میزان انرژی جیره یکی از عوامل بسیار مهم در تعیین مقدار مصرف خوراک طیور می باشد. زمانی که میزان مواد مغذی در جیره ی طیور متعادل و کافی باشد، در واقع طیوری چون جوجه ی گوشتی و یا مرغ تخم گذار به ازای هر وعده ی غذایی که مصرف میکنند، مقدار ثابتی انرژی از جیره دریافت می نمایند. میزان انرژی مورد نیازی که باید در اثر مصرف جیره به طیور برسد تابعی از میزان غذای مورد نیاز، مرحله ی رشدی حیوان، اندازه، میزان فعالیت و دمای محیط بستگی دارد. از این رو ضروری است که از میزان انرژی مورد نیاز حیوان در هر مرحله از دوران رشد و نمو و نیز مقدار انرژی جیره ی مصرفی آن اطلاع داشته باشیم. انرژی مورد نیاز طیور در اثر سوخت و ساز حاصل از تجزیه ی مواد غذایی موجود در جیره تامین میشود.
پروتئین جیره
یکی از مواردی که به هنگام جیره نویسی طیور باید آن را مد نظر قرار داد، تامین میزان پروتئین و اسید آمینه ی مورد نیاز در جیره ی آنهاست. اگر میزان پروتئین جیره طیور کمتر از حد استاندارد باشد بر رشد پرنده تاثیر منفی خواهد داشت. این امر همچنین سبب کاهش میزان چربی ذخیره شده در بافت های بدن پرنده شده و موجب کاهش وزن آن میشود. پرندگان جهت رشد حداکثری به ۱۰ اسید آمینه نیاز مبرم دارند. از این رو قرار دادن این اسیدهای آمینه در برنامه جیره نویسی طیور امری ضروری است، که به سلامت هر چه بیشتر و رشد حداکثری او منجر خواهد شد.
میزان برخی اسیدهای آمینه مانند تریپتوفان، آرژنین، لیزین، ترئونین، متیونین معمولاً در جیره ی طور محدود است. میتوان با استفاده از مکمل های گیاهی، نیاز طیور به این اسیدهای آمینه را تامین کرد.
افزودنی های خوراک طیور
برخی از مواد به جهت تامین مواد غذایی، ویتامین ها، پروتئین و نیز جلوگیری از رشد عوامل بیماری زا به جیره ی طیور افزوده میشود. افزودنی های خوراک امروزه یکی از بهترین راهکارهای افزایش بهره وردی طیور در بسیاری از موارد پرورشی میشود. مواد افزودنی در خوراک طیور عبارتند از:
- آنتی اکسیدان‌ها
- ویتامین ها و مواد معدنی
- اسیدهای آمینه و آنزیم های کاتالیز کننده هضم مواد خوراکی
- رنگدانه ها
- پروبیوتیک، پری‌بیوتیک‌ها و سیمبیوتیک‌ها
- طعم‌دهنده‌ها و فیتوبیوتیک‌ها
- امولسی‌فایرها
- کوکسیدیواستاتها
- ضدعفونی‌کننده‌ها
- اسیدی‌فایرها
- پلت بایندر ها
- توکسین بایندرها
