در این مقاله به خصوصیات گیاه یونجه، انواع روش های استفاده آن در تغذیه اسب، مزیت استفاده آن برای کره اسب ها، مادیان ها، اسب های ورزشی و مواردی که استفاده از گیاه یونجه را محدود می کند می پردازیم.
یونجه یکی از علوفه های پرمصرف و رایج در تغذیه اسب است. این علوفه می تواند با روش های مختلف فراوری شود و از راه های مختلف در اختیار اسب قرار گیرد.
این علوفه تراکم مواد مغذی بالایی دارد و منبع عالی از انرژی، پروتئین و مواد معدنی است و معمولا مقدار کمی کربوهیدرات غیر ساختمانی دارند. این ویژگی ها باعث می شود که یونجه یک علوفه بسیار ارزشمند برای مادیان های آبستن و شیرده،اسب های ورزشی و اسب هایی که نیازمند پروتئین بیشتر هستند باشد.
با این حال بعضی از مالکان برای استفاده از یونجه در جیره ی غذایی اسب خود دچار تردید هستند. در این مقاله قصد داریم به ویژگی های این گیاه بپردازیم
یونجه:
یونجه یک گیاه چند ساله است که به عنوان یک گیاه پر محصول شناخته می شود. اصالت این گیاه به مدیترانه و جنوب غرب آسیا بر می گردد. یونجه به دلیل ساختار ریشه ی خود به خشکی مقاوم است.
یونجه به عنوان ملکه علوفه ها شناخته می شود زیرا پروتئین و انرژی بالایی دارد و همین خصوصیت باعث می شود که یونجه به عنوان یک منبع مهم پروتئین در صنعت دام و طیور مورد استفاده قرار گیرد. ارزش مواد مغذی یونجه بسیار وابسته به شرایط پرورش، سطح مواد غذایی خاک و شرایط برداشت است.
۵ عامل اصلی که بر ترکیب مواد مغذی یونجه تاثیر دارد:
- مرحله رشد
- چین یونجه
- نسبت برگ به ساقه
- میزان رطوبت
- روش های فراوری
هر چه گیاه بالغ تر شود میزان پروتین آن کم و مقدار فیبر آن افزایش می یابد. پروتئین یونجه بیشتر در برگ های آن و فیبر بیشتر در ساقه آن تجمع می کند.
روش های مختلف تغذیه اسب با یونجه
مرتع
مرتع های یونجه به طور کلی مقدار بسیار بالایی پروتئین و انرژی دارند. یونجه علوفه بسیار خوش خوراکی است و اسب تمایل به مصرف بیش از حد آن دارد.
علوفه
یونجه به شکل علوفه می تواند به تنهایی یا مخلوط با علوفه های گراس استفاده شود. معمولا اسب ها یونجه را به گراس ها ترجیح می دهند. یونجه به راحتی هضم می شود و منبع غنی از فیبر قابل هضم می باشد که سلامت روده و تخمیر میکروبی آن را تضمین می کند. اسب ها در روده ی خود فیبر را به اسید چرب فرار تبدیل می کنند که منبع خوبی از انرژی برای اسب ها است.
هایلاژ
شکل تخمیری علوفه یونجه است اما بیشتر برای گاوهای شیری مورد استفاده قرار می گیرد. در مقایسه با علوفه خشک، هایلاژ مواد مغذی بیشتری را فراهم می کند اما باید به خوبی فراوری شود تا آلوده به گرد و خاک و سموم باکتریایی نشود.
هایلاژ و سیلاژ معمولا در اروپا و مناطقی از جهان که بارندگی زیاد است و خشک کردن علوفه سخت است برای تغذیه اسب استفاده می شوند.
Chop
در این نوع خوراک دهی یونجه به تکه های کوچکتر تبدیل می شود و در اختیار اسب قرار می گیرد. یونجه chop شده را می توان پس از خشک شدن در اختیار اسب قرار داد اگرچه در این حالت از مقدار مواد مغذی به دلیل ریختن برگ ها پس از خشک شدن کاسته می شود.
از مزایا این روش می توان به:
- افزایش قابلیت هضم به دلیل تبدیل شدن قطعات بزرگ یونجه به قطعات کوچک تر
- کاهش گرد و خاک اشاره کرد این مدل غذادهی را برای اسب هایی که دچار الرژی و حساسیت سیستم تنفسی هستند پیشنهاد می شود
- امکان اندازه گیری و در نتیجه ی آن تنظیم دقیق تر جیره را فراهم می کند.
Cubes
در این فراوری یونجه به شکل مکعب های کوچک در می آید. این فرآوری بر روی علوفه های خشک انجام می شود و می توان یونجه های cubes شده را با علوفه های دیگر مخلوط کرد. یونجه هایی که با این روش فراوری می شوند معمولا از لحاظ پروفایل مواد مغذی مشابه علوفه های خشک شده هستند.
این روش برای اسب هایی که دارای کمبود وزن یا مشکلات دندان هستند مناسب است زیرا می توانید یونجه های مکعبی را خیس کنید و سپس در اختیار اسب قرار دهید در این حالت علوفه به شکل مش در می آید و نیاز به جویدن زیاد ندارد.
پلت
پلت یونجه از علوفه خشک یونجه درست می شود و قابلیت هضم آن مانند علوفه خشک است. اسب ها تمایل بیشتری به مصرف پلت دارند. پلت یونجه می تواند یک منبع عالی از انرژی و پروتئین برای اسب هایی که کمبود وزن و مشکلات دندان دارند باشد.
یونجه های پلت و مکعب شده(cubes) معمولا گرد و خاک کمتری نسبت به علوفه دارند و در نتیجه مقدار هدر رفت غذا کمتر است. با این حال جیره هایی که در آن ها مقدار زیادی یونجه پلت یا cube شده به جای علوفه یونجه جایگزین شده است می توانند باعث افزایش رفتار های استرئوتایپی مانند cribbing شوند. Cribbing لینک بشه به مقاله رفتارهای استریوتایپی
علوفه پلت شده می تواند ریسک خفه شدن را افزایش دهد زیرا اسب ها پلت ها را با سرعت می خورند و آن ها را خوب نمی جوند.
مزیت های استفاده از یونجه برای اسب
اسب هایی که در حال رشد هستند برای اینکه رشد خوبی داشته باشند به یک جیره ی بالانس شده نیاز دارند. یونجه منبع عالی برای تامین نیازهای کره اسب ها است با این حال تغذیه بیش از حد یونجه می تواند منجر به رشد سریع کره اسب شود و در نهایت احتمال ابتلا به بیماری(DOD) developmental orthopedic disease افزایش میابد.
از آن جایی که نسبت کلسیم به فسفر در گیاه یونجه بالا است باید به مقدار کافی در تغذیه کره اسب ها از آن استفاده شود تا کره بتواند از لحاظ رشد و توسعه استخوان ها در مطلوب ترین حالت رشد کند.
مادیان های شیرده
مادیان ها در اوایل دوره ی شیردهی در هر نژادی که باشند بیشترین نیازمندی به انرژی و پروتئین را دارند. نکته ای که در این دوره حائز اهمیت است مادیان باید به مقدار کافی خوراک باکیفیت مصرف کند تا بتواند شیر مورد نیاز جهت رشد و سلامت کره را فراهم کند.
همانطور که در این مطلب به آن اشاره شد یونجه دارای پروتئین و انرژی بالایی است که می تواند نیاز های مادیان را در این دوره فراهم کند. به علاوه یونجه در مقایسه با بقیه علوفه ها خوش خوراک تر است و گزینه ی مناسبی برای مادیان هایی است که کم اشتها هستند.
اسب های ورزشی
اسب هایی که دارای فعالیت متوسط و سنگین هستند نسبت به اسب هایی که فعالیت ندارند نیاز به پروتئین و انرژی بیشتری دارند. برای تامین نیازهای این دسته از اسب ها می توان یونجه را به عنوان بخشی از قسمت علوفه در جیره لحاظ کرد. همچنین یونجه به دلیل خاصیت بافری که دارد می تواند برای اسب هایی که در معرض زخم معده هستند مفید باشند.
در هنگام استفاده از یونجه برای اسب های ورزشی نکات زیر را مورد توجه قرار دهید:
- حرارت تولیدی: پروتئین در هنگام هضم حرارت بیشتری نسبت به چربی تولید می کند. از آنجایی که یونجه حاوی مقدار پروتئین بالایی است می تواند بر عملکرد اسب با بالا بردن دمای بدن آن تاثیر بگذارد.
- مصرف بیش از حد پروتئین نیاز به دفع نیتروژن از طریق ادرار را افزایش می دهد که خارج شدن آب بیش از حد می تواند بر روی اسب در حین تمرین تاثیر بگذارد.
- توازن الکترولیت ها: یونجه به دلیل کلسیم بالا می تواند توازن الکترولیت ها را در طول و پس از تمرین مختل کند.
موارد بالایی که گفته شد بر روی اسب هایی که فعالیت سرعتی دارند نسبت به اسب هایی که فعالیت های استقامتی دارند کمتر تاثیر می گذارد. به طور کلی تغذیه اسب های استقامتی با مقدار زیاد علوفه یونجه ( بیش از ۳۰ درصد علوفه) پیشنهاد نمی شود.
اسب های دارای زخم معده
یونجه به دلیل داشتن پروتئین و کلسیم بالا خاصیت بافری دارد این باعث می شود که pH معده افزایش یابد و احتمال ابتلا به زخم معده کاهش یابد. زخم معده زمانی اتفاق می‌افتد که اسید معده باعث ایجاد ضایعات یا زخم‌های دردناک در پوشش معده اسب شود. این زخم ها در اسب های ورزشی بسیار شایع است.
قرار دادن یونجه در جیره ی غذایی اسب باعث می شود ترشح اسید معده از سلول های معده کاهش یابد. تحقیقات انجام شده بر روی موش نشان داده است که کلسیم بالا در جیره باعث جلوگیری از ترشح اسید معده می شود و در نتیجه pH معده بالاتر از حالت معمول است.
به علاوه یونجه می تواند انرژی اسب را تامین کند درحالی که نیاز به استفاده از کنسانتره را کمتر کند. جیره هایی که بر پایه دانه ها طراحی می شوند می توانند زخم معده را به دلیل داشتن کربوهیدرات های غیر ساختمانی بالا(NSC) تشدید کنند.
چه زمانی نباید از یونجه استفاده کنیم
- با وجود اینکه یونجه دارای فواید بسیاری است اما بعضی از اسب ها ممکن است به مواد مغذی با تراکم بالا نیاز نداشته باشند. تغذیه یونجه به اسب هایی که نیاز به پروتئین بالایی ندارند می تواند منجر به افزایش دفع نیتروژن شود. اسب هایی که مشکلات کلیه و کبد دارند نباید مقدار پروتئین بالایی در جیره ی آن ها لحاظ شود زیرا اسب باید برای دفع اسید آمینه های اضافی ادرار تولید کند.
- در اسب هایی که مشکلات متابولیکی دارند نباید مقدار زیادی یونجه استفاده شود. تحقیقات اخیر نشان داده است که مقدار بسیار بالای پروتئین در اسب هایی که دچار مشکلات متابولیکی هستند باعث پاسخ انسولینی بالا(high insulinemic response) می شود.
- یونجه معمولا پتاسیم بالاتری نسبت به علوفه گراس ها دارد. به همین دلیل باید از یونجه برای اسب هایی که دارای بیماری hyperkalemic periodic paralysis (HYPP) خودداری شود. زیرا در این بیماری اسب ها به جیره هایی با پتاسیم کم نیاز دارند.
